Аԥсуа бызшәа
Перейти к навигации
Перейти к поиску
А́ԥсуа бызшәа́[1][2], аԥсшәа (аур. абхазский язык, ақырҭ. აფხაზური ენა) — Аԥсны ҳәынҭқарра бызшәас иамоуп. Ихалхно — 125 000 ҩык.
Аԥсуа бызшәа амш — жьҭаара 27.
Акодқәа
- ISO 639-1:ab
- ISO 639-2:abk
- ISO 639-3:abk
Аԥсуа алфавит
- Ихадароу астатиа: Аԥсуа алфавит
А а | Б б | В в | Г г | Гь гь | Гә гә | Ӷ ӷ | Ӷь ӷь | Ӷә ӷә | Д д |
Дә дә | Е е | Ж ж | Жь жь | Жә жә | З з | Ӡ ӡ | Ӡә ӡә | И и | К к |
Кь кь | Кә кә | Қ қ | Қь қь | Қә қә | Ҟ ҟ | Ҟь ҟь | Ҟә ҟә | Л л | М м |
Н н | О о | П п | Ԥ ԥ | Р р | С с | Т т | Тә тә | Ҭ ҭ | Ҭә ҭә |
У у | Ф ф | Х х | Хь хь | Хә хә | Ҳ ҳ | Ҳә ҳә | Ц ц | Цә цә | Ҵ ҵ |
Ҵә ҵә | Ч ч | Ҷ ҷ | Ҽ ҽ | Ҿ ҿ | Ш ш | Шь шь | Шә шә | Ы ы | Ҩ ҩ |
Џ џ | Џь џь | Ь ь | Ә ә |
Аграматика
Аҵыбжьыҟа шьҭыбжьаҟәа
Ақьышәнтә | Альвеол. | Постальвеол. | Арԥшқара. | Ретрофлекс. | Велиар. | Увулиар. | Фарингал. | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
лас. | лаб. | лас. | лаб. | лас. | лаб. | пал. | лас. | лаб. | пал. | лас. | лаб. | фар. | лаб. + фар. | лас. | лаб. | ||||
Аԥынҵатә | м /m/ | н /n/ | |||||||||||||||||
Алаӷәымынтә | ада. | ԥ (ҧ) /p/ | ҭ /t/ | ҭә /tʷ/ | қь /kʰʲ/ | қ /kʰ/ | қә /kʰʷ/ | ||||||||||||
арҵ. | б /b/ | д /d/ | дә /dʷ/ | гь /ɡʲ/ |
г /ɡ/ | гә /ɡʷ/ |
|||||||||||||
абр. | п /pʼ/ | т /tʼ/ | тә /tʷʼ/ | кь /kʲʼ/ | к /kʼ/ | кә /kʷʼ/ | ҟь /qʲʼ/ | ҟ /qʼ/ | ҟә /qʷʼ/ | ||||||||||
Аффрикатқәа | ада. | ц /ts/ | ч /tʃ/ | ц' /tɕ/ | цә /tɕʷ/ | ҽ /tʂ/ | |||||||||||||
арҵ. | ӡ /dz/ | џь /dʒ/ | ӡ' /dʑ/ | ӡә /dʑʷ/ | џ /dʐ/ | ||||||||||||||
абр. | ҵ /tsʼ/ | ҷ /tʃʼ/ | ҵ' /tɕʼ/ | ҵә /tɕʷʼ/ | ҿ /tʂʼ/ | ||||||||||||||
Акылааратә | ада. | ф /f/ | с /s/ | шь /ʃ/ | шә /ʃʷ/ | ҫ /ɕ/ | ҫә /ɕʷ/ | ш /ʂ/ | хь /χʲ/ |
х /χ/ | хә /χʷ/ |
х' /χˤ/ |
х'ә /χˤʷ/ | ҳ /ħ/ | ҳә /ħʷ/ | ||||
арҵ. | в /v/ | з /z/ | жь /ʒ/ | жә /ʒʷ/ | ҙ /ʑ/ | ҙә /ʑʷ/ | ж /ʐ/ | ӷь /ʁʲ/ |
ӷ /ʁ/ | ӷә /ʁʷ/ |
|||||||||
Аппроксимантқәа | л /l/ | и /j/ | ҩ /ɥ/ | у /w/ | |||||||||||||||
Аҵысҵысрантә | р /r/ |
- Согласные, встречающиеся только в бзыбском диалекте, обозначены синим цветом; в бзыбском и садзском — зелёным.
- [f’][fˁ] встречается только в одном слове апа «тонкий», которое произносится также и /a.ˈp’a/.
- Велярные фрикативные отличаются в зависимости от окружения между велярными и увулярными, в последнем случае настоящие бзыбские увулярные трактуются как фарингализованные /χˁ χˁʷ/.
- Гортанная смычка [ʔ] является, во-первых, одной из реализаций фонемы /q’/, а, во-вторых, встречается в слове /ʔaj/ «нет». /ɥ/ происходит из /ʕʷ/ и сужение глотки ещё слышно в речи некоторых носителей.
- Ударение фонологически значимо.
Аҩышьаԥҟарақәа
Азхьарԥшқәа
Ахьарԥшқәа
- ↑ Џьонуа В. Гь., Касланӡиа В. А., «Аурыс-аԥсуа жәар» (А-Мя) / Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа, Д. Гәлиа ихьӡ зху Аԥсуаҭҵааратә институт, Аԥснытәи Аҳәынҭқарратә университет, ат. I, ад. 12, Аҟәа, 2016.
- ↑ Касланӡиа В. А. (аред. Џьонуа Б. Гь.), «Аԥсуа-аурыс жәар», Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа, Д. Гәлиа ихьӡ зху Аԥсуаҭҵааратә институт, Аԥснытәи Аҳәынҭқарратә Университет, Аҟәа, 2005
|