Аԥсуа бызшәа

Аматериал Авикипедиа аҟынтә - зхы иақәиҭу аенциклопедиа
Аҧсшәа» аҿынтә еиҭа ишьҭиз)

А́ԥсуа бызшәа́[1][2], аԥсшәа (аур. абхазский язык, ақырҭ. აფხაზური ენა) — Аԥсны ҳәынҭқарра бызшәас иамоуп. Ихалхно — 125 000 ҩык.

Аԥсуа бызшәа амш — жьҭаарамза 27.

Акодқәа

ISO 639-1:ab
ISO 639-2:abk
ISO 639-3:abk

Аԥсуа алфавит

Ихадароу астатиа: Аԥсуа алфавит
А а Б б В в Г г Гь гь Гә гә Ӷ ӷ Ӷь ӷь Ӷә ӷә Д д
Дә дә Е е Ж ж Жь жь Жә жә З з Ӡ ӡ Ӡә ӡә И и К к
Кь кь Кә кә Қ қ Қь қь Қә қә Ҟ ҟ Ҟь ҟь Ҟә ҟә Л л М м
Н н О о П п Ԥ ԥ Р р С с Т т Тә тә Ҭ ҭ Ҭә ҭә
У у Ф ф Х х Хь хь Хә хә Ҳ ҳ Ҳә ҳә Ц ц Цә цә Ҵ ҵ
Ҵә ҵә Ч ч Ҷ ҷ Ҽ ҽ Ҿ ҿ Ш ш Шь шь Шә шә Ы ы Ҩ ҩ
Џ џ Џь џь Ь ь Ә ә

Аграматика

Абжьыҟатә шьҭыбжьаҟәа

  • [ā] аа ← [ʕ]
  • [a] а
  • [ə] ы
  • [ø̞] ы ← [ə] ы (ажәа аԥхьа)
  • [ʏ] ы ← [ɥˤʏ] ҩы ← [ɥˤə] ҩы
  • [e̞] е ← [je̞] ие ← [ja] иа
  • [e̞] е ← [e̞j] еи ← [aj] аи
  • [i] и ← [əj] и
  • [i] и ← [jə] и
  • [o̞] о ← [wo̞] уо ← уа [wa] уа
  • [o̞] о ← [o̞w] оу ← ау [aw] ау
  • [u] у ← [əw] у / [wə] у

Аҵыбжьыҟатә шьҭыбжьаҟәа

Аҵыбжьыҟа шьҭыбжьаҟәа
Ақьышәнтә Ахаԥыцшь. Ашьҭахаԥыц. Арԥшқара. Ретрофлекс. Велиар. Увулиар. Фарингал. Ахәлым.
лас. лаб. лас. лаб. лас. лаб. пал. лас. лаб. пал. лас. лаб. фар. лаб. + фар. лас. лаб.
Аԥынҵатә [m] м [n] н
Алаӷәымынтә ада. [pʰ] ԥ [tʰ] ҭ [tʰʷ] ҭә [kʰʲ] қь [kʰ] қ [kʰʷ] қә
арҵ. [b] б [d] д [dʷ] дә [ɡʲ] гь [ɡ] г [ɡʷ] гә
абр. [pʼ] п [tʼ] т [tʼʷ] тә [kʼʲ] кь [kʼ] к [kʼʷ] кә [qʼʲ] ҟь [qʼ] ҟ [qʼʷ] ҟә [ʔ]
Аффрикатқәа ада. [tsʰ] ц [tʃʰ] ч [tɕʰ] ць [tɕʰʷ] цә [ʈʂʰ] ҽ
арҵ. [dz] ӡ [dʒ] џь [dʑ] ӡь [dʑʷ] ӡә [ɖʐ] џ
абр. [tsʼ] ҵ [tʃʼ] ҷ [tɕʼ] ҵь [tɕʼʷ] ҵә [ʈʂʼ] ҿ
Акылааратә ада. [f] ф [s] с [ʃ] шь [ʃʷ] шә [ṡ] ҫ [ṡʷ] ҫә [ʂ] ш [xʲ] хь [x] х [xʷ] хә [χʲ] хь [χ] х [χʷ] хә [χˤ] х' [χˤʷ] х'ә [ħ] ҳ [ħʷ] ҳә
арҵ. [v] в [z] з [ʒ] жь [ʒʷ] жә [ʑ] ҙ [ʑʷ] ҙә [ʐ] ж [ɣʲ] ӷь [ɣ] ӷ [ɣʷ] ӷә [ʁʲ] ӷь [ʁ] ӷ [ʁʷ] ӷә
абр. [fʼ] ф'
Аппроксимантқәа [l] л [ɥˤ] ҩ [j] и [w] у
Аҵысҵысрантә [r] р
  • Ацыбжьыҟақәа уԥылоит бзыԥтәи адиалект мцараҿ, аиеҵәа ԥшшәыла иазгәаҭо бзыԥтәи, асаӡтәи диалектқәа — аиаҵәала, абжьауатәи — ҟаԥшьыла.
  • Авелиартә фрикатақәа иреиԥшхаӡом ахархәара аҭыԥ зеиԥшро ала, авелиартәи ма аувелиартәи, иахьатәи аамҭаз бзыԥтәы адиалект аҿы ахархәара амоуп афрингалтә шьҭабжьқәа /χˁ χˁʷ/.
  • Ахәлымшәытә еидылара [ʔ] ицәырнагоит, актәи ахархәаратә феномен аҟынтә /q’/, аҩбатәи, иара убас иуԥылоит ажәаҿ /ʔaj/ «мап». /ɥ/ уи иахылҵуеит аҟырҟы еиҵалара /ʕʷ/, иара убас уи уаҳауеит анхарҭа ҭыԥқәакырҿ.
  • Афонологиатә қәиӷәӷәара аҵакы амоуп.

Аҩышьаԥҟарақәа

Азхьарԥшқәа

Ахьарԥшқәа