Ашәуа Аҳра

Агипотезатә ҭоурыхтә ҳәынҭқарра
Ашәуа Аҳра
	Ашәҭеи
Аофициалтә бызшәа	Ашәуа бызшәа (аҩыраҿы ахархәара аман)
Абызшәақәа	Ашәуа бызшәа
Ауааԥсыра рхыԥхьаӡара	??? ҩык
Адин	ашәуаа рхатә анцәахаҵара

Ашәуа аҳра мамзаргьы Ашәуа цивилизациа — Нхыҵ Кавказ аҟынтәи Амшын Еиқәа агаҿа аҟынӡа рҿы инарҭбааны иҟаз аԥсуааи абазақәеи ргипотезатә ҭоурыхтә цивилизациа, асоветтә (аурыс) ҵарауаҩ Г. Ф. Турчанинов дызлацәажәоз раԥхьатәи акласс змаз аҭыԥантәи ацивилизациа.^[1]

Ашәуа цивилизациа иазкны

Аҳ Пту ашәуаа ржәытә ҩыра ишеиҭаирҿиаз:

Иаса Қьырса иира аԥхьа 19-тәи ашәышықәсазы, Апатриарх Авраам диаанӡа шәышықәса раԥхьа, Ашәуаа ртәыла ахҭыс дуқәа ирҵысит, насгьы, иџьоушьаша, урҭ ахҭысқәа рыгәҭаны дгылан аҳ «абызшәадырҩы», аҳ «афилолог» (Пту)

Ашәуа аҳра (Ашәҭеи) Амшын Еиқәа инаркны Маиҟәаԥ аҟынӡа инеиуан, Ҟәбани Риони рҳәаақәа ирҭысны ицон. Абазақәеи, асаӡуааи, аублааи (аубыхцәа), аԥсуааи убри аамҭазы бызшәак, культурак еицырзеиԥшны жәларыкны ианыҟаз аамҭазы ауп уи ашәҭыкакаҷра аамҭа аныҟалаз. Аҳ Пту Ла, ма Лау захьӡыз Ашәуаа раҳратәра руак дахагылан. Иашьа Аҟәа ауаажәларраҿы ҭауадс дыҟан. Ла (Лацуцыха) рышьҭра аԥшьаҭыԥқәа руак Мӡымҭа аӡиас аӡхыҵраҿы, Кәдеԥсҭа ахыҵырҭа азааигәара иҟан. Пту ихаҭа Гәдоуаа рцуҭа иаҵанакуа Лахьиа ақыҭантәи дааит. Аҳ Пту реформатор дуун. Ҟлыч зыхьӡыз аиҳабы Арҩытаа ақыҭан (Гәдоу аӡиас ахыхьтәи ахәҭа) «абдуцәа рышьаҟақәа зну» аниԥшаа ашьҭахь. Пту итәылаҿы еиҭаирҿиеит ажәытәӡатәи, акыр ирхашҭхьоу ашәҟәыҩҩратә культ. Лахьиа ақыҭан иԥшьоу ацқьара агәҭаны ажәытә шьаҟақәа шьақәдыргылеит, аҵара змаз ашәҟәыҩҩцәа рыкласс зегьы еиҿкаан, насгьы аҳра аҳәаақәа рҿы аҳ ашьаҟақәа ҿыцқәа иргылеит, урҭ рҿы аҩыра амагиатә ҟазшьала ахьчаразы аӷацәа. Аҩратә культура Латәи аҳратәра ахьӡ-аԥша аиуит, уи аҩызцәа ргәы хыҭхыҭуан, аҿагылаҩцәа ргәы ҭҟьеит. Аҩыра ԥшьақәа адәныҟатәи аӷацәа ҳарцәырыхьчон, аха ачарҳәара рцәырнамгеит. Ажәлар Ӡҩаба ҳәа хьӡыс зырҭаз наԥхгаҩык (Бзыԥтәи аԥсуа бызшәа аҟынтә «Ӡҩа»: азҩа), ацәгьаршра ҟаҵаны, Лаԥсҭатәи аӡхыҵра ҭшәаҿы Пту иӷба иақәлеит.

Ашьҭашәарыцарақәа рҟынтә дыбналаны, Пту ақәгылаҩцәа рнапала аԥсра дацәцеит, аха иҳәынҭқарра аӷацәа атәцәа рыҭиҩцәа дҭаркит. Иҩызцәеи иареи Анапа аҳаблаҿы атәцәа иахьырҭиуах џьармыкьаҿы ахә ҳаракны Лхаа ирҭиит. Иԥсадгьыл аҿы аҳ Пту ижәлар ртрадициатә динхаҵара ихеимцо далгеит ҳәа ахара идырҵеит, насгьы иус зегь ықәгахеит. Ажәытәтәи Финикиа аҳҭнықалақь Библос ақалақь аҿы амаҵуҩыс иҟалаз аҳ Пту иааикәыршаны ашәуа жәлар рколониа хәыҷы еиҿкаан. Библос инхарҭа ҭыԥ рхатәы хьӡы Лахьиа ҳәа иашьҭо иалагеит. Ауаажәларра рдоуҳатә мазара хаданы ирымаз рҩыра урҭ финикиаа ирдырбеит;

Ашәҟәқәа зегьы еишьҭагыланы иҭрыжьит гәыкала иҟаз ашәҟәыҩҩцәа... Аҳ Пту илахьеиқәҵагоу иҭоурых еиҭеиҳәеит, иашьа атҟәара дҭихырц диҳәеит. Урҭ ахаҳәтә, ма аџьазтә шәҟәқәа рҟынтә џьоукы рышьҭра ҟамлаӡакәа иаанхеит, мамзаргьы ирыцызҵоз дыҟамызт, мамзаргьы иҟәышыз ахылаԥшыҩцәа ацҳаражәҳәаҩцәа рыԥырхагахеит. Зны-зынла аҩныҟа иааз аацҳарақәа рҭак ҟарҵоит. Урҭ ирҳәон аҳ Пту иашьа Аҟәантәи иааишьҭыз ашьҩы инапаҿы дышҭаҳаз, атәыла анапхгара шазиуаз аҳәынҭқар Ачба Ахәа, Ӡҩыба аҵара зегьы шиқәихыз, Гәдоуаа рыуаажәларраҿы уаҳа аӡәгьы изыҩуа дыҟамызт ҳәа, аха Пту иҩызцәа ирылшеит рабдуцәа рышьаҟа ԥшьақәа реиқәырхара: урҭ ацәа ҟьашьқәа рыла икәыршаны, Лых Гәдоу (Лахьиа ҳәа изышьҭоу) ақыҭантәи аӡҭачы аҿы анышә иҭарҵеит.

Абарҭ аҩырақәа зегьы еишьҭагыланы иҭрыжьит гәыкала иҟаз ашәҟәыҩҩцәа... Аҳ Пту илахьеиқәҵагоу иҭоурых еиҭеиҳәеит, иашьа атҟәара дҭихырц диҳәеит. Урҭ ахаҳәтә, ма аџьазтә ҩырақәа рҟынтә џьоукы рышьҭра ҟамлаӡакәа иаанхеит, мамзаргьы ирыцызҵоз дыҟамызаргьы ҟалап, мамзаргьы иҟәышыз ахылаԥшыҩцәа ацҳаражәҳәаҩцәа рыԥырхагахеит. Аха зны-зынлагьы аҩныҟа иааиуаз аацҳарақәагьы рҭак ҟарҵон. Урҭ ирҳәон аҳ Пту Аҟәантәи иашьа иаашьҭыз ашьҩы инапаҿы аҟынтәи дышҭахаз, атәыла анаԥхгара Ачба Акьаҳә, Ӡҩыба аҵара зегьы шиқәихыз, Гәдоуаа рыуаажәларраҿы уаҳа аҩышьа здыруаз аӡәгьы дшыҟамыз ҳәа, аха Пту иҩызцәа ирылшеит рабдуцәа рышьаҟа ԥшьақәа реиқәырхара: урҭ ацәа ҟьашьқәа рыла икәыршаны, Лых Гәдоу (Лахьиа ҳәа изышьҭоу) ақыҭантәи аӡҭачы аан анышә аҿы иржны ирцәахит.ирцәахит.^[2]

Ашәуа цивилизациа аҳра хәыҷқәа иалаз рсиа

Азгәаҭақәеи азхьаршрақәеи

Б. Режабек, Л. Регельсон, И. Хварцкия. Кто изобрел "финикийскую" письменность? http://apsnyteka.org/525-rezhebek_regelson_khvartskiya_kto_izobriol_finikiiskuiu_pismennost.html

http://www.abkhaziya.org/server-articles/article-27868e5762c72b33619ac8e3adc45e96.html Архив ҟаҵан 2021-08-05 азы Wayback Machine аҟны.

http://www.regels.org/Turchaninov.htm

↑ Турчанинов Гьаргь, Открытие и дешифровка древнейшей письменности Кавказа (Середина III тыс. до н. э. - IV-V вв. н. э.), Урыстәыла, 1999.
↑ Режабек, Рельгенсон, Хәарцкиа, "Кто изобрел Ашуйскую письменность?".

[:2-1] Турчанинов Гьаргь, Открытие и дешифровка древнейшей письменности Кавказа (Середина III тыс. до н. э. - IV-V вв. н. э.), Урыстәыла, 1999.

[Кто_изобрел_Ашуйскую_письменность:2-2] Режабек, Рельгенсон, Хәарцкиа, "Кто изобрел Ашуйскую письменность?".

[1]

[2]