Перейти к содержанию

Лондон

Аматериал Авикипедиа аҟынтә - зхы иақәиҭу аенциклопедиа
Аҳҭнықалақь
Лондон
London
Llundain
Lunnainn
Lunnon
Атәыла Британиаду Британиаду
Акоординатқәа 51°30′26″ ҩ. ҭ., 0°7′39″ мҭ. н.
Анапхгаҩы Садик Хан
Ашьақәгылара 47 ш.
Ақәӡара 1 572 км²
Ацентр агдыра 15 м, 11 м 36 ft
Аофициалтә бызшәа Англыз бызшәа
Ауааԥсыра рхыԥхьаӡара 8 799 728 ҩык
Ауааԥсыра рыжәпара 5597,8 ҩык / км²
Асааҭтә зона UTC±0:00, среднее время по Гринвичу, UTC+1:00 Европа/Лондон
Ателефон код 20, 1322, 1689, 1708, 1737, 1895, 1923, 1959 1992
Аԥошьҭатә анҵарба E, EC, N, NW, SE, SW, W, WC, BR, CM, CR, DA, EN, HA, IG, KT, RM, SM, TN, TW, UB WD
Аофициалтә cаит https://london.gov.uk
Еишьцәахаз ақалақьқәа Берлин, Мумбаи, Ниу-Иорк, Алжир (ақалақь), София, Москва, Токио, Беиӡин, Карачи, Загреб, Тегеран, Арекипа, Дели, Богота, Йоханнесбург, Куала-Лумпур, Осло, Силхет, Шанхай, Бақәа, Буенос-Аирес, Сҭампыл, Лос-Анџелес, Подгорица, Нью-Дели, Пномпень, Джакарта, Амстердам, Бухарест, Санто-Доминго, Ла-Пас Мехико
Карта

Лондан (англ. London (Ландн) – Британиа Ду аҳҭнықалақь ауп. Лондан Британиа адгьылбжьахақәаҟны ақалақь дуӡӡоуп. Амегаполис аҵанакра 1706,8 км² ауп. Ақалақь аланхо 7 556 900-ҩык. (2007 ш.) ауп. Лондан Британиа Ду аполитикатә, аекономикатә, акультуратә аԥсҭазааразы аҵакы ду имоуп.

Лондон шыҟалаз аҭоурых

[аредакциазура | акод аредакциазура]

Лондон ақалақь аурымқәа ашьапы ркит. Аурымқәа рыр Кентынтә Колчестер иалалеит. Колчестер, усҟантәи аамҭазы иқалақь дуун. Амҩан, аурымқәа Темза аӡиас аҿы иааҭгылеит. Ари аӡиас арра уадаҩын. Ар рхада ирыдиҵеит ацҳа ҟарҵарцы. Аурымқәа Темза ацҳа хырҵеит, уажәы убра Лондон ыҟоуп… Шәара ижәдыруазар акәхап, Лондон Темза ишыӡхгылоу. Ара аурымқәа анхара иалагеит, аҭыԥгьы Лондониум ахьӡырҵеит.

Административ-территориалтә ашара

[аредакциазура | акод аредакциазура]

Лондан административтә аокругқәа асхема

[аредакциазура | акод аредакциазура]
Улица Мэлл в центре Лондона (вдали — Мемориал Виктории на фоне Букингемского дворца).
1 — Сити
СитиВестминстерЧелсиФулхемВандсвортЛамбетСаутваркТауер ХемлетсХекниИслингтонКемденБрентИлингХаунслоуРичмондКингстон Темза-ҿыМертонСаттонКроидонБромлиЛиуишемГринвичБекслиХаверингБаркинги ДагенхемиРедбриџьНиухемУолтхем ФорестХерингьыИнфилдБарнетХерроуХилингдон
(При нажатии на номер или изображение какого-либо округа, будет осуществлён переход на соответствующую статью.)
18 — Саттон
2 — Вестминстер 19 — Кроидон
3 — Кенсингтон и Челси 20 — Бромли
4 — Хаммерсмит и Фулхем 21 — Лиуишем
5 — Вандсворт 22 — Гринвич
6 — Ламбет 23 — Бексли
7 — Саутварк 24 — Хаверинг
8 — Тауэр Хэмлетс 25 — Баркинг и Дагенхэм
9 — Хэкни 26 — Редбриџь
10 — Ислингтон 27 — Ньюхэм
11 — Кэмден 28 — Уолтхэм Форест
12 — Брент 29 — Хэринги
13 — Илинг 30 — Инфилд
14 — Хаунслоу 31 — Барнет
15 — Ричмонд 32 — Хэрроу
16 — Кингстон Темза-ҿы 33 — Хилингдон
17 — Мертон

Лондон иазкыу зҿлымҳара зуҭаша афактқәа

[аредакциазура | акод аредакциазура]

Иудыруама уара, Лондон адунеи ақалақь ҳәа ишашьҭоу? Иудыруама уара, Лондон ҩажәиактәи ашәышықәса аҭынчра аҳҭнықалақь ҳәа ишашьҭоу? Иуаҳахьазар акәхап, Лондон иадҳәалоу интересу аҭоурыхқәа… Иудыруазма уара, Лондон адунеи аҿы шәагаала ажәабатәи аҭыԥ шааннакыло, Евроаидгылаҿы актәи? Иџьоушьар ҟалап, Лондон тәылазҭгьы, уи ауааԥсыра рыла Европа аабатәи аҭыԥ шааннакыло… Иудыруама, Лондон шышьақәгыло ҩ-хәҭак рыла: Лондонтәи сити, Лондон Весминисстрра ала. Лондон сити абанкқәа еиҳа ирацәоуп. Лондон Аминистррақәа зегьы рхан, (Весминистрра ахан) апарламенти, аиҳабыреи иртәу аргыларақәа ишреиҳау. Иудыруама уара, Лондон хынтә Олимпиатәи ахәмаррақәа шымҩаԥыргахьоу? Раԥхьаӡакәны Аолимпида мҩаԥган 1908 шықәсазы. Аҩынтәраан, Аолимпиада Лондон 1948 шықәса азы иҟан. Иудыруама уара, ахынтәраан, Аолимпиада Лондон 2012 шықәсазы ишымҩаԥгаз. Иудыруазар ҟалап, адунеи аҿ зегь реиҳа Лондон ишаҭаауа ирацәаҩны аҳәаанырцәынтәи асасцәа. Лондон 270 бызшәақәа рыла ауаа цәажәоит. Аригьы адунеитә рекордуп. Иҟалап уара иузымдыруазар, 2012 шықәсазы , атуристцәа Лондон зегь реиҳа адунеиаҿ ауаа здызыԥхьало қалақьуп ҳәа шазырҳәоз. Иузымдыруазар ҟалап, зыхә ҳаракәу ақалақьқәа Токио, Москвеи рнаҩыс, Лондон ахԥатәи аҭыԥ шаннакыло. Иџьоушьар ҟалап, Лондон аметро хә-станциак абарқәа рыхьӡ ахьахыу. Иудыруазма уара, Лондантәи аметро зегь реиҳа ишжәытәтәиу адунеиаҿ. Иудыруама уара, аметро астанциақәа аексколаторқәа руак зегь реиҳа ишауу адунеиаҿ? Ари аексколатор 318 мардуан амоуп. Иудыруазар ҟалап, апарламент ахан (Весминистрра ахан) Аминистррақәа зегьы рхан шахьӡу. Иудыруама уара, ари аханаҿ 1100 уада шыҟоу? Уи адагьы, ара шә-мардуанк еиҳаны ишыҟоу, уи аура ишьақәнаргылоит хә-километрак. Иџьоушьар ҟалап, уи аханаҿ зежә бари, аресторани шыҟоу.

Лондон асасааирҭақәа (аҭыԥҷыдақәа)

[аредакциазура | акод аредакциазура]

Лондон асасааирҭақәа ируакуп Букингемтәи ахан. Уи англиатәи акраал иԥҳәыс лофициалтә резиденциақәа иреиуоуп. Букингемтәи ахан Џьон Шеффилд, агерцог Букингемтәи иргылеит. Раԥхьаӡа уи Букингемаа Рыҩны ҳәа иахьӡын, анаҩс агерцог лондонтәи иҩны еиԥшны иргылеит. Акрал, Џорџь Ахԥатәи, Букингемтәи Аҩны акралԥҳәыс Шарлотта лзы иааихәеит, нас уи акралԥҳәыс Лыҩны ҳәа ахьӡхеит. Букингемтәи аҩны, Букингемтәи ахан акәхеит акралԥҳәыс Викториа лзы 1820 шықәсазы.

Шәара зегьы ижәдыруазар акәхап Биг Бен. Иара апарламент ахан мрагыларахь иҟоуп. Лассы-ласс Биг Бен асааҭ иахьӡыз џьыршьоит. Биг Бен ҳәа иашьҭоуп асаркьал бжьы асааҭ иҭыҩҩуа. Уи абааш аҿы ишьақәыргылан 1859 шықәса азы. Уи аамҭазы уи, адунеиаҿ зегьы иреиҳаз асааҭ акәын. Асааҭ иакапануеит 13,5 тонна. Иҟоуп аверсиақәа ҩба Биг Бен шыҟалаз ала. Руакы ишаҳәо ала, Биг Бен ҳәа ахьӡ аиуит, уи аргылара анапхгаҩы Бенжамен (Бен) Холл ихьӡ азы. Даҽа версиак ала, уи ахьӡ еицырдыруа ачемпион, абаксиор Бен Каунти ихьӡ иахылҵит ҳәа ирыԥхьаӡоит.

Лондон иҟоу Тауертәи ацҳа

[аредакциазура | акод аредакциазура]

Лондон иҟоу Тауертәи ацҳа лыргылеит акраалԥҳәыс Викториа 1894 шықәса азы, уи анаҩс Лондон иасимволхеит, Париж азы Ефель ибааш еиԥш. Ацҳа ааҟарҵазар, шәынтә ишьҭырххьеит, аӷбақәа Темза иалсырц. Ацҳа ақәныҟәара ауааԥсыра азин роууит 1982 шықәсазы. Ус иаарласны, уи ацҳа аныҳәақәеи, адкыларақәеи, ацәыргақәҵақәеи ахьымҩаԥырго ҭыԥхеит.

Лондонтәи Тауер аргылара иалагеит акрал Вильгельм Ампыҵахалаҩ ихаан Темза аԥшаҳәаҿы. Раԥхьа уи абааш акәша-мыкәша ажра аӡы ҭаны иҟан. 19-тәи ашәышықәсазы уи анышә ҭарыԥсеит. Еиуеиԥшым ашәышықәсақәа раан иара еиуеиԥшым афункциақәа нанагӡон. Раԥхьа уи баашын, анаҩс, уи акраал ирезиденциахеит, бахҭахеит, изоопаркхеит. Тауер аҳәынҭқарра ахазына акәын, анаҩс уи ԥаратә ханхеит, уа ахьтәы ҟәрышьқәа ҟарҵон. Раԥхьа Абааш шкәакәа ргылан. Анаҩс, иацлеит агьырҭ абаашқәагьы, урҭ рыгәҭа иҟан Алым абаашгьи, уа иҟан азоопарк. Тауер иҭаркуан , иагьыршьуан аҳәынҭқарратә цәгьауҩцәа. Иахьатәи Лондонтәи Тауер музеиуп. Ара иубар улшоит адунеиаҿ ахьтәы коллекциа дууқәа.

Ари иуникалтәу карусельуп, уи Лондон иҟоуп. Уи акарусель аура (шәиҩажәи жәохә) 135, метра инаӡоит. Акарусель зныктәи аикәшара 30 (ҩажәижәаба) минут рыла имҩаԥысуеит, иара ҩажәижәаҩа 32 аҭаҭәараҭақәа амоуп, ҭыԥк 25 (ҩажәихәҩык) ҩык акуеит… Лондонтәи абла шықәсык иаҭаауеит 3 миллионҩык ауааԥсыра. Лондонтәи абла андыргылоз, адунеиаҿ зегь раҵкьыс иҳаракыз аҩсҭаа ибарбалқәа иреиуан, аха 2006 (ҩнызқьи фба) шықәса азы уи иаԥнагеит Нанчиантәи Аеҵәа (160м) шәи ханҩажәа метра, 2008 шықәса азы Сингапуртәи Аԥырҩы (165м). Шәи ханеижәи хәба метра).

Лондон аҭыԥ хадақәа ируакуп Трафальгартәи ашҭа. Уи IXX-тәи ашәышықәсазы англиатәи архитектор сер Чарльз Берр иаԥиҵеит. 1805 (зеқьи аашәи хәба) шықәса азы англиатәи афлот акомандаҟаҵаҩ адмирал Нельсон, афранцыз флот ԥыхха ишьҭеиҵеит. Ари Трафальгартәи аидыслара ҳәа иашьҭоуп, уи ашҭа ашьаҭыркра иазкхеит. Адмирал Нельсон ихьӡала, ашьҭа агәҭа ишьҭыхын агранит иалхыз аколонна (ахаҳә гәашьа). Уи аколонна аҳаракыра 50 (ҩынеижәижәаба) метра инаӡоит. Трафальгартәи ашҭаҿы иқәгылоуп алымқәа ԥшьба (ԥшьлымык) франциатәи абзарбзанқәа аидыслараан ирцәыргаз ирылхуп. Ашҭаҿы иқәыргылоуп аполитикеи, ар рԥызацәеи рбаҟақәеи, рбиустқәеи хыԥхьаӡара рацәала. 1939 (зқьи жәшәи ҩажәи зеижә) шықәсазы ицәырҵит ҩ-фонтанк, урҭ еиҿикааит архитектор Лутенсон. Трафальгартәи ашҭа Амилаҭтә галереаҿы иҟоуп, уа иубар улшоит иуникалтәу асахьақәа. Агалереиахь хәыда-ԥсада унеир улшоит.

Пикадилли абаҳчахәыҷ

[аредакциазура | акод аредакциазура]

Пикадилли ари Лондон агәҭа иҟоу ҭыԥуп. Уаҟа есымша ауаа рацәоуп, уи хә-мҩадук еиманадоит. Пикадилли агәҭа Шафтсбартәи амемориалтә фонтан ыҟоуп. Уи дыргылеит 1893 (зқьи аашәи шԥьынеижәи жәаха) шықәса азы, алорд Шафтсбар ихьӡала, иара агәыҳалалратә усқәа назыгӡоз уаҩын. Афонтан ахыцәқәан, бжара зцәеижьи хтыу афигура, ақьирсиан гәыҳалалра аанарԥшуеит. Аиашаз, анаҩс уи абырзен нцәахәы Ерос ихьӡ ахырҵеит, Ерос абзиабареи аԥшӡареи рынцәахәы иоуп. Афонтан аџьаз иалхуп. Аха аскульптура аллиумин иалхуп, уи аамҭазы уи лассы иуԥымлоз материалын.