Константин III
| Константин III | |
|---|---|
 | |
|
Амаҵураҭыԥ ахь: 899 – 929 | |
| Аԥхьа иҟаз | Баграт I |
| Аҭынха | Гьаргь II |
|
| |
|
| |
| Аира |
? Аԥсуа Аҳра |
| Аԥсра |
929 Аԥсуа Аҳра |
| Атәылауаҩра | Аԥсҳара |
| Ани аби | Баграт I |
| Ахәыҷқәа | ҩыџьа аԥҳацәа, Гьаргь II, Баграт |
Константин III — Аԥсҳа (899-929).
Абиографиа
[аредакциазура | акод аредакциазура]Константин — Баграт I диԥоуп[1]. 904 шықәсазы Константин Қарҭли игеит, уи ашәамахьцәа рҳәынҭқар Смбаҭ игәамԥхеит, Константин ихатә гәаԥхарала Қарҭли ахақәиҭтәра идигалеит. Константин игәыԥжәаны аҭак ҟаиҵеит: «Сара стәыла аҟынтә ҭыԥк шусымҭо»[1].
Смбаҭ Ҭаик-Қларџьеҭ аҳ Адарнас дидгыланы аԥсуаа дырҿагылеит. Константин аибашьра иҽацәихьчеит, аиҿцәажәарақәа рахь дцеит, уи аамҭазы Адарнас напхгара ззиуаз таиктәи аамсҭацәа дырбаандыҩыртәит. Амала, ԥыҭрак ашьҭахь, ашәамахьцәа раҳ Смбаҭ еиликааит Константин ихаҭыԥан иҷкәын,иӷьеҩу иԥсымчхароу — аҳиԥа Гьаргь, аҳра дахадыргыларц ргәы ишҭаз[1]. Убасҟан Смбаҭ Константин ихы дақәиҭитәит, аинышәара ҟаиҵеит, еиҳараӡакгьы араԥтәи ақәылара ҿыц ааигәахон, аԥсуааи Шәамахьтәыла иаҿагылаз ауааи дареи еидгылар рылшон. Убри иахҟьаны Смбаҭ Қарҭли аанижьит, инапы ианиҵаз абаа Уԥлис-Цыхьгьы ииҭеит, иԥҳагьы Константин ԥҳәысс диҭеит[2].
Арахь Шәамахьтәылеи Аԥсныи рҳәынҭқарцәа заа еиуацәан, избанзар Смбаҭ иԥа Мушьег ԥҳәысс диман Константин иԥҳа. Уажәы урҭ реизыҟазаашьа еиҳагьы еизааигәахеит. Насгьы ԥҳәыс-ашәамахь лҟынтә Константин диоуит аԥа, Баграт ҳәа зыхьӡыртәыз[1].
Абарҭ ахҭысқәа рышьҭахь Смбаҭ ихаҭагьы ҩынтә мызқәак рыҩнуҵҟа Аԥсныҟа иҽиҵәахыр акәхеит.
908 ашықәсазы ашәамахь нахарарцәа рыбжьара Смбаҭ иҿагыланы ацәгьаршра аныҟарҵа, Константин ацхыраара ду ҟаиҵеит. Анаҩс, 909 шықәсазы Константин Смбаҭ дидгылеит араԥтәи аемир Исыф диҿагыларазы[1]. 914 ашықәсазы Смбат уеизгьы арабцәа дыршьит.
Смбаҭ иҭынха иԥа Ашоҭ Железни иакәын. 920 шықәсазы Аԥснытәи аҳрахь дцан, 906 шықәсазы арабцәа рымпыҵахалара аламҭалазы иаб Константини иареи ирыбжьарҵаз аиҩызаратә еиқәшаҳаҭра инақәыршәаны ацхыраара даҳәеит[2].
Аԥсҳа Константин ишихцәажәоз
[аредакциазура | акод аредакциазура]906 шықәсазы Константин бџьар мчыла аиааира игеит, насгьы Аԥсуа аҳра иадиҵеит мрагыларахьтәи ақырҭуа атәылаҿацә Ереҭ. Аԥсҳа Константин идҵала, аиааирагатә аекспедициа аҳаҭыр азы абраҟа, Ередви ақалақь аҿы, ауахәама еиҿыркааит[1]. Ауахәамаҿы иануп[1]:
«Аб-Анцәа, Аԥеи, Аԥсы Цқьеи рыхьӡала, Нанҳәа Цқьеи Ацқьа Гьаргьи рыцхыраарала, Анцәа иқәшаҳаҭыз Аԥсҳа Константин ихаан, Ереҭҟа инеиз, дирбналеит ереҭаа рыԥсҳа, убрантәи ҭынч дхынҳәны, шьыжьы дныҳәеит Алаверди аҿы, Бреӡаҿ дыԥхьеит. Ҩаԥхьа дҩагыланы Веџьынтәи абааш иқәихит, Иуа Ҭбели Қарҭли инапхгараан, аԥсқәабазхада ихаан. Иџьарла, Никозатәи аԥсқәабаз Степан игәҭакы инақәыршәаны, исзааигәаз рыцхараарала сара, Ҭеодоре Таԥлаисӡе ашьаҭа шьақәсыргылеит. Ашықәс 6510 (906 ш.)»[1]
Константин иҟаиҵаз мраҭашәаратәи ақырҭуа дгьылқәа рымхра, насгьы Аԥсуа аҳра ахәҭакра, Кура аӡиас аԥшаҳәаҿы иҟоу Самцевритәи аныхабааш аҟынтәи даҽа ҩыракгьы[1]:
“Аԥсҳа Константин 20 ишықәсазы, сара, Самцевритәи ауахәама апапхада, Домниноси, Гьаргьи Тулаисаӡеи абаагәарахьы аӡымҩахгага наргеит...”[1]
Аԥсҳа Константин ихьӡ ануп 923-926 шықәсазы иҟаҵаз Меџьудека аӡхықәчаԥа аҟны. Иара убасгьы ихьӡ ануп Шемокмедтәи абеирҭыԥ аҿы џьашьахәыз алабашьа, аԥсқәабазхада изтәыз, уи аҩыраҿы иануп[1]:
"Қьырса, Аԥсҳа Константин дҳаракы".
Арҭ аепиграфтә баҟақәа иаҳдырбоит Аԥсҳа ӷәӷәала аҩныҵҟатәи Қарҭли инапаҿы ишыҟаз, мрагыларахьгьы Аԥсны аҳра аҳәаақәа акыр ишырҭбааз. Константин ақьырсианра аларҵәара далагеит, насгьы Анцәа дхазцо уаҩ иакәын. Убас, иара ихаан, Ҟәбан ауахәамақәа ԥыҭрак дыргылеит. Константин Константинополтәи апатриарх Никәала Амистик ирҽхәара даԥсоуп, уи иҭабуп ҳәа ззырҳәоз ашәҟәы изиҩҩит, насгьы Аԥсҳа Уаԥстәыла аиашахаҵаратә қьырсианра ашьақәыргылараҿы имиссионертә ҟазшьақәа рзы азгәеиҭеит[1]:
“Абасгиа анапхгаҩы хьӡи-ԥшеи змоу изы... Анцәа иҟынтә иҟашәҵаз агәацԥыҳәара шьақәзырӷәӷәоит, шәара шәеихьӡарақәа ртәы еиуеиԥшым адырра змоу ауаа рҟынтәи иаҳдырыз ауаԥс жәлар реиқәырхаразы, раарԥшразы, иагьаашәырԥшуеит; Анцәа ицхыраарала Аланиа анапхгаҩи иара ицны иԥшьоу аӡӡаахра здызкылаз ауааи рыларҵәара даараӡа шәгәы ишҭаз"[1].
Аҭаацәара
[аредакциазура | акод аредакциазура]Константин ҩыџьа аҳәсақәа иман. Раԥхьатәи иԥҳәыс Адарнас иԥҳа лакәын[1]. Аҩбатәи иԥҳәыс Смбаҭ иԥҳа лакәын[1]. Раԥхьатәи иҭаацәалазаараҿы иит[2]:
- хьӡы змам иԥҳа, Ашоҭ Кьаскьаси иԥҳәыс
- хьӡы змам иԥҳа, Мушьег иԥҳәыс (Смбат иԥа)
- иԥа Гьаргь, ԥхьаҟатәи Гьаргь II.
Аҩбатәи иҭаацәалазаараҿы диит[1]:
- иԥа Баграт (908-930), аҳратә ҭыԥ азы ақәԥаҩ.
Азгәаҭқәа
[аредакциазура | акод аредакциазура]- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 https://disk.yandex.ru/d/UdbX8NxAvHhmz
- ↑ 2,0 2,1 2,2 https://yandex.ru/clck/jsredir?from=yandex.ru%3Bsearch%2Fsite%2F%3Bweb%3B%3B%2Fsite%2Fweb%2Fitem%2Ftitle,pos,p0,source,web&text=история%20абхазии%205%209%20класс&etext=&uuid=&state=p0xMUgUEWJtcZBIIioDH35SC_MTyxd4MhXjlnkyRLy6n6IuJbT5f9g,,&&cst=AiuY0DBWFJ4EhnbxqmjDhaqaPG8L_F3LkXZuk2AaHk-W__omMZw30pEhwqaQjAx89K-emxECO-8EpN1foh00igXccj7K2NTZTGA4dTsFyh7-pIAtvgmLGscgBrj_j1mgYI4fE3zv_0fAolRkIYCTbPQLxKJkNBv_IYqxFTm3Nz_LPVMTPvW3j5b6FOy9ZY2r-kP6ZGekDBDCcAWus7W3FEmQruU7X1_ZS_VjV4t3Zxae7E8bXcnCCOXXPzwJFX7ROWIQcOewh4o2SmQmr-qS5M4aiNaktLNkxpPnE92tsCqVlf-VAYS3Icingo7BOdoHMugD7op1b0xMc6d4kDhrxb9-GlM_057nR_6znVw-_gh8xK2Mpy1teP6aTRIeh-mz_1guQADirNocb3ubtTFa-8-VdxjAiq8oZP7DmZuBTZiJJGkQAEM8o5I-diUzpQONJjm0g89-4jxMpHVVk_WF-PQ0klT9-vQdmoCs2BEazgRNCndJ_RWe_x1zombx-IYOIhAA7EU61DjCA7bgFLTiNDj-nNd83hC4D5wO9zYcRIlbr2xXsYd80YAsCkXqhyi_xAtO6cCurBow8kzOjBMkRbeesHM_BFEBj7SiSNkyEwv6VSigQSIIBGf3Ph8sQpbFNWVAQfH_m1-TdrzmyToeI3p5-oorXfqD432FnPhJlvc24cBlzbSQY_I7qqzFIt06eBn-HZ7qg2VzVgLzsfCaY8go5WBYrNM8PfOBqxmQEh-r0zlbJ8Szt-TU_iKPAFQGkkbyklAycvqJNfnVTHmlhL2k9nurc-65VcYxSK679rFIvqZkymINQp9t0bHI75s-GyJ3VwW73PeTm5dL1TXnpOTFR8z9xfGn0AOpMa2p8diVSL5NWpBpldQmRwHcpxL9nSUPMDoIQvT9UzewpZqt4XhmAuOfJwx4ju1PwRkXEJ4QLtg48xobVCS_kiA_TgikT53iBxg1Qwf8v0JuBlgFYA,,&data=UlNrNmk5WktYejR0eWJFYk1LdmtxcXpNR21rU0dLU3l1c0x3bUlXNkNLUDlmX00zSG5YX0ZvOUtsaktWTmJRaXlLQ0ZnY1d3MV94dmsyQzd3QUpPZkQxR0U1czNaM2gyUjRUSExWbzQyRmkwVlBFRWxfMkVwR1dCVWNOLWQ0ODFqczNBX1pNOVhIbVcxb2tSSU85QUFZMlFzenVJeGx3LVlCdTVpWGtvNFRRLA,,&sign=4b3b59579965c9f156a8c3016fefc7d6&keyno=0&b64e=2&ref=orjY4mGPRjk5boDnW0uvlrrd71vZw9kpbrDtwejfYZ2qzEDQR6n9zvmr6m6DwOaKLb43mc9aqpOtIEpTT7j8YnKu4U5wqxByvxVL2OBPWuk24skRW8vkwli8cDo9VhOi4Qk-7SsFq0_Q18mzmEAB0n2Peiw4RQStHml5qicCEZfG9SZhI2o9MOkBHcztlmsY_SMkmRNKjJRmnfKl2YO9L-D-CTL8DJGOA4Zdngru323KtUZ2ZmfwCAw1pB69feqW&l10n=ru
- ↑ https://docs.yandex.ru/docs/view?url=ya-disk-public%3A%2F%2FUWee98b%2Fd1PEzOgsFByhUO9HwdtfrB5kfHQUCKn7fh4%3D&name=chachkhalia_d_khronika_abkhazskikh_tsarei_2000.pdf