Гочуа

Гочуа
Гочуа
	Аныхаԥаҩцәа Лӡаатәи
	; Гочуаа ргерб
Амилаҭра	аԥсуаа
Амазара	Лӡаа
Адин	Ақьырсианра, Амырҭаҭра
Амаҵура	Аныхаԥаҩ

Ажәла Гочуа — ижәытәӡатәиу аԥсуа ныхаԥаҩтә жәлақәа ируакуп. Абжь-ԥшьаҭыԥ хадақәак рныхаԥаҩцәа ракәзар алшон иалкааны иҟаз ажәлақәа, урҭ иреин ажәла Гочуа - Лӡаа-ныха аԥшьаҭыԥҿ иныҳәоз^[1].

Аҭоурых

Уажәы Гочуаа рыжәла Аԥсны ирацәам. Ҩажәижәаба ҭаацәара иреиҳам: амҳаџьырреи, нас Сталин ирепрессиақәа рыла аҭаацәара акырӡа имаҷхеит. Аҿапыцтә ҳәаамҭақәа излаҳәо ала, Гочуаа зегьы иихылҵит – Тыхь Гочуа. Иахьатәи аныхаԥаҩцәа рдинастиеи Гочуа рыжәла аҩныҵҟа хаз-хазы ирымоу абиԥарақәеи рышьаҭакҩы – Ибыгә Гочуа иоуп. Аныхаԥаҩцәа ракәын иԥа – Тыжь, имоҭа – Ҳмышьи ракәын. Аҵыхәтәантәи иҭаацәараҿ ахшара рацәа рыман, «жәааҩык ҩнык аҵаҟа»; урҭ рҟны еиҳа еиҳабыз Сылҭа (Саид) иакәын. Аныхаԥаҩ Сылҭа данԥсы ашьҭахь, асовет аамҭақәа раан, Лӡаа-ныха аныхаԥаҩс дҟалеит иԥа – Иасыф Гочуа, злахьынҵа хьанҭаз. 1930-тәи ашықәсқәа ралагамҭазы, аколлективизациа алагеит, Иасыф Гочуа, анхаҩцәа реиҳараҩык реиԥш, уи даараӡа иҽеимкәа имаз азнеишьа имҵәахит. 1931 шықәсазы аколнхара аргылара даҿагылоуп ҳәа дҭаркит, аха шықәсык ашьҭахь доурышьҭит, иқыҭа гәакьахь дхынҳәит. 1937 шықәсазы Иасыф дырҩегьых дҭаркит, убри аамҭазы Гочуаа рҭаацәараҿы зықәра наӡахьоу ахацәа зегьы ҭаркит. Уажәы уи зыхҟьаз Гочуа аныхаԥаҩцәа рыкласс дахьаҵанакуаз азы: аиҳабыра Иасыф «аныхаԥаҩс дыҟоуп, Лӡаа аԥшьаҭыԥ ахь анеира илшоит, уи ацаԥхагьы имоуп» ҳәа ахара идырҵеит (даҽакала иуҳәозар, «адинхаҵаратә ашьҭахара”). Уажәы аиҳабыра, ақыҭауаа рҟынтәи ироуз адыррақәа рыла (Гочуаа иҭаркыз рыуацәа рҟынтәигьы уахь иналаҵаны), аныхаԥаҩтә ҭаацәара аҭаҳмадцәеи ирызкны ахарадҵаратә материалқәа рацәаны реизгара рылшеит. Федор Гочуа(аныхаԥаҩцәа руӡәк) ишиҳәаз еиԥш: “Ашә иасуаз атәымуаа ракәмызт, аҭынхацәа ракәын.” Ахҵәара аҟынтәи аӡәгьы аҩныҟа дхынҳәӡомыз... Иҟалап урҭгьы еихсны иршьызҭгьы, ААЖәР (Аҩныҵҟатәи аусқәа жәлар ркомиссариат) аҭӡамцқәа рышьҭахь иҭаҳаз зегьы реиԥш. Дук мырҵыкәа Гочуаа рҭаацәаратә нышәынҭра ԥырҽит, абырзен бызшәала ианыз аҳаҭгәынқәа ԥыххааса иргеит. Анышәынҭрақәа рхаҭа иржит. Урҭ рҭыԥан ақырҭқәа рзы аҩнқәа дыргылон, ауҭраҭых баҳчақәагьы ҟаҵан. Зыхә ҳараку аныхабаақәа зҭаз абааш, иацны ашәҟәқәагьы рыылит, ауасхырынӡа аныҳәарҭа дырбгеит. Ажәытәӡатәи аԥсуа ԥшьаҭыԥаҿы Қырҭтәылантәи иааз анхацәа рзы аҩнқәа дыргылон. Анаҩс, 21-тәи ашәышықәса алагамҭазы, аԥшьаҭыԥаҿы арыцқьаратә усурақәа мҩаԥысит.^[1]

Аныхаԥаҩтә закәанқәа

Аныхаԥаҩ Федор иазгәеиҭеит, атрадициа инақәыршәаны, аныҳәарҭаҿы амаҵ зуа аныхаԥаҩ заҵәык иоуп, уи иԥсра ашьҭахь уи иусқәа аԥеиҳабы иахь ииасуеит. Аԥшьаҩы аԥа димамзар, аҭаацәаратә еизара аиҳабыра апринцип инақәыршәаны, рыҩныҵҟантә ҿыц далнархуеит. Аныхаԥаҩ дыԥсызар, иԥа даныхәҷыз, уи уеизгьы аныхаԥаҩс дҟалоит: иҭынхацәеи игәылацәеи иҟаиҵаша иарҳәоит, аха дара рхаҭақәа ахаангьы аԥшьаҭыԥҿы аныҳәара руӡом.^[1]

Аныҳәара амҩаԥгара

Ажәытәан, ари есышықәсатәи аныҳәара мҩаԥысуан ааԥынразы ма аԥхынра алагамҭазы - “ амжәа аргәыц аныҟалалак”. Уажәы уи мҩаԥысуеит ԥхынгәы 12 иазааигәоу аҳәахьаҽны. Аныҳәара аҽны аныҳәаҩ ашьыжь шаанӡа дҩагылоит, иҽиӡәӡәоит, ицқьоу амаҭәақәа ишәиҵоит. Ажәытәан уи зегь шкәакәан, ихымԥадатәиу хылԥак аханы – ахҭырԥа , ақалаҭ, абжьааԥны еиԥш, иҿаҳәамызт, аха рхы иақәиҭны ҵаҟа икнаҳан. Уажәы аԥҟарақәа ирмариоуп; Ажәытәан Лӡаа аԥшьаҭыԥ аҿы аԥсаҭатә иҟаҵаз аԥстәы аԥсыбаҩ анышә иқәырҵоз абӷьқәа рҿы иршьуан, уажәы уи ҟарҵоит ҷыдала иааргоз аԥҟаратә аишәақәа рҿы, урҭ ақьаадқәа рыла ихҩоуп; Аиҳабацәа аԥсыбаҩ ианԥырҟо, аиҵбацәа амца еиқәҵаны, ақьабзтә чыс ҟарҵаразы ачысмаҭәақәа еиқәдыргылоит. Раԥхьаӡа иргыланы аԥсаҭатә иҟарҵо ацә агәаҵәеи агәи иҭарҵоит, анаҩс акәац, анаҩс ахы, иаанхаз амгәарҭақәа (аванызеи, аҷаҷқәеи, арыԥҳақәеи, амгәеи). Ақьабзтә чыс аныҟарҵоз, ақьабз иалахәыз зегьы еизеит: ҩышәҩык рҟынӡа ҟәышла еилаҳәаз ахацәеи, аҳәсеи, ахәыҷқәеи (ажәытәан ахацәеи аҷкәынцәеи ракәын азин змаз), урҭ рыбжьара Лӡаа ақыҭан инхозгьы Аԥсны еиуеиԥшым аҭыԥқәа рҟынтәи иааз асасцәа. Иаабац ацуныҳәа акәымкәа, уи иалахәу аҭаацәа зегьы рхарџь ала акәымкәа, абри аҭагылазаашьаҿы аныҳәа ахарџь зегьы Гочуаа роуп изхырго, урҭ рыхьӡала аишәа дырхиоит, ԥсаҭатәк ма ҩба-хԥа рахә еиқәдыршәоит. Егьырҭ ақыҭауаа аҩы “цқьа” ааргар рылшон, даҽакала иуҳәозар, шьақарда иҟаҵоу аҩы. Акәац анжәлак, аныхаԥаҩ ашьтәа агәи агәаҵәеи аҳәызба иқәыргыланы, аџьыкхышгьы ақәиԥсон. Нас ашьхақәа рахь иҿы аарҳәны, иарӷьа напала аџьма ааимхны, иарма напала аҩы «цқьа» зҭаз амҿтәы ҵәыца (уи ԥасатәи аԥшьаҭыԥ арԥшӡара аҟынтәи иаанхаз аҵыхәтәантәи амаҭәарк акәын) днаҳәын Ҳазшаз диҳәон.^[1]

Архитеқтуратә баҟақәа Гочуаа рыдгьылқәа рҿы

Ишырҳәаз еиԥш, аԥшьаҭыԥ азааигәара аныҳәарҭа гылан, уи абааш ҳәа иашьҭан. Уаҟа иҟан акыр шықәса рыҩныҵҟа еизгаз анапылаҩырақәа - “архивқәа”. Гочуаа рахьынтә уи зыргылаз, иандыргылазгьы аӡәгьы издырӡомызт, аха абыргцәа изларҳәоз ала, рабдуцәеи, урҭ рабдуцәеи раамҭазы иргыланы ишыҟаз. Аныхаԥаҩ Федор даныхәыҷыз аахыс игәалашәон уи, ақәра иахҟьаны иеиқәаҵәахаз, ахыб ҵәҩанҵәы зхагылаз, аханы аџьар иқәыз ахьатәи ӷәы жәпақәа рыла иҟаҵаз. Аҩныҵҟа амҿтәы ныхабаақәа иҟан, урҭ рҩычара ма аихатә рамақәа рыда. Урҭ фба раҟара иҟан, џьоукы даара идуун, џьоукы еиҳа ихәыҷқәан. Аныхачаԥақәа зегьы хаҵак, ма ԥҳәыск заҵәык ракәын ианыԥшуаз, урҭ рыхьӡқәа Федор Гочуа издыруамызт, аха иара игәаанагарала, ахаҵа Анцәа Ҳазшаз ихаҿсахьа аанарԥшуан.^[1]

Аныхаԥаҩцәа рсиа

Аныхаԥаҩ Тыжь
Аныхаԥаҩ Ҳмышь
Аныхаԥаҩ Салҭа (Сааид)
Аныхаԥаҩ Иасыф - (?-1937)
Аныхаԥаҩ Федор (1921-2004 ).
Аныхаԥаҩ Владимир.

Азгәаҭақәа

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Крылов Алықьсандр, "Аԥсуаа рдинхаҵареи рҵасқәеи" Ахы III = "Религия и традиции абхазов" Глава III, Москва: ИВ РАН, 2001.

[:0-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Крылов Алықьсандр, "Аԥсуаа рдинхаҵареи рҵасқәеи" Ахы III = "Религия и традиции абхазов" Глава III, Москва: ИВ РАН, 2001.

[1]