Аԥсны Аҳәынҭқарра Амилаҭтә банк

Аԥсны Аҳәынҭқарра абанктә система ихьыԥшымкәа ахала аҿиара иалагеит Аԥснытәи АССР Иреиҳаӡоу Асовет жәабран 28 1991 ш. “Аԥснытәи АССР Ацентртә банк азы”, “Аԥснытәи АССР аҟны абанкқәеи абанктә усуреи рзы” ҳәа азакәанқәа анрыдыркыла инаркны, уи еиҿкаан СССР Аҳәынҭбанк Аԥснытәи ареспубликатә усбарҭа ашьаҭала. Арҭ азакәанқәа, Аԥсны аекономика аҿиара аинтересқәа ҳасабс иҟаҵаны, раԥхьаӡа акәны абанктә усҳәарҭақәа рҭахрақәа рышьақәыргыларазы алшара ҟарҵеит.

Абарҭ Азакәанқәа анрыдыркылоз аамҭазы, даҽакала иаҳҳәозар, 1991 шықәса алагамҭазы Аԥсны абанктә система СССР абанкқәа: Аҳәынҭбанк, Аҵәахырҭаҭә банк, Ааглыхргылбанк, Аграртә банк, Анхарҭа-социалтә банк Аԥснытәи ареспубликатә усбарҭақәа рыла ишьақәгылан. Акоммерциатә банкқәа раԥҵара ишақәиҭызгьы, ари апроцесс СССР азакәанԥҵарала аҭыԥ иқәырҵон. Излаҟаҵәҟьаз ала, ари абанктә система анапхгараҭара хагәҵәылатәи асхьема ала ишьақәыргылан, уи, ҳәарас иаҭахузеи, аекономика аҿиара арегионалтә интересқәа разԥхьагәаҭара алшомызт.

Аԥсны Иреиҳаӡоу Асовет жәабран мза 1991 шықәсазы иаднакылаз Азакәанқәа алшара ҟарҵеит арегионтә ҩаӡараҿы абанктә система аиҿкаара, ахәҭакахьала, акоммерциатә банкқәа рыкаҭақәа, урҭ аекономика хазы игоу аусхкқәа рырҿиара интересс измаз аиуристтәи хазхаҭалатәи ахаҿқәеи еиҿыркаар рылшон, иара убас, иааизакны арегионқәа рҟынгьы. Аԥсны аибашьратә хҭысқәа рылагамҭазы (нанҳәа 14, 1992 ш.) абанктә система хкырацәала еилан.

Аха, Аԥсны аҵакырадгьыл аҟны излагаз аибашьра, атәылаҿ ишьақәгылахьаз аекономикатә лшарамч хнарбгалеит, ишьақәгылахьаз абанктә система аилаҳарахь икылнагеит.

Аԥсны аҵакырадгьыл аҟны аибашьра анеилга ашьҭахь, уаанӡа аус зуаз абанкқәа рахьынтә еиқәхаз Ацентртә банки, арегионқәа рыҟны иҟаз абанкқәа ԥшьба заҵәыки роуп, урҭ рахьтә - Гагра араион аҟны – акы, Гәдоуҭа араион аҟны – ҩба, Тҟәарчал ақалақь аҟны – акы. Егьырҭ абанкқәа зегьы аԥыхын, ма иқәган.

1994 шықәса аҩнуҵҟала Аԥсны Абанк Хада иҭанаҩит акоммерциатә банкқәа 13, урҭ ироуз алицензиақәа рышьаҭала Аԥны арегионқәа зегьы рҟны аусура нападыркит: Гагра араион аҟны – “Гагра-Банк”; Гәдоуҭа араион аҟны – “Гәдоуҭа-Банк”, “Аграртә Банк”; Аҟәа араион аҟны – Аҟәатәи арегионалтә банк “Ешыра”; Аҟәа ақалақь аҟны – 5 банкк: “Аҟәа-Банк”, “Гарант-Банк”, “Башныхә-Банк”, “Тико-Банк”, “Менатеп-Сухум” (абанк “Менатеп” аҟәша ҿыга); Гәылрыԥшь араион аҟны – “Престиж”; Очамчыра араион аҟны – “Очамчыратәи акоммерциатә банк”; Гал араион аҟны – “Гал-Банк”; Тҟәарчал араион аҟны – “Тҟәарчал-Банк”. Убри ашықәс азы Аԥсны Аиҳабыра Аҵәахырҭатә банк аусура иалагарц азы азин ҟанаҵеит.

Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада жәабран 11, 1995 шықәсазтәи Иусԥҟала Аԥсны Аҳәынҭқарра абанк Хада ашьаҭала иаԥҵан Аԥсны Аҳәынҭқарра Амилаҭтә банк.

Убри ашықәс азы Амилаҭтә банк аҟны еиҿкаан Аҳасабкра-кассатә центр, уи иалнаршеит абанкбжьаратә ҳасабкрақәа рҭыԥ рықәҵарала жәлар рынхамҩаҿы аԥаратә малқәа реикәыршара арццакра, иара убас абанктә системала аԥарақәа рныҟәара ахылаԥшра азура.

1995-1996 шықәсқәа рзы Амилаҭтә банк иҭанаҩит даҽа х-коммерциатә банкк: Аҟәа ақалақь аҟны – “Аԥра-Банк”, “Инвест-Банк”, Гәдоуҭа араион аҟны – “Леон-Банк”. Абасала, 1996 шықәса анҵәамҭазы Аԥсны аус руан акоммерциатә банкқәа 16, урҭ рахьтә быжьба – Аҟәа ақалақь аҟны иҟан. 1998 шықәсазы иуристтәла иҭаҩын Аҵәахырҭатә банк аусура.

Ажьырныҳәа 1, 1999 шықәсазы “Аԥсны Аҳәынҭқарра Амилаҭтә банк азы (Аԥсны Абанк)”, “Абанкқәеи абанктә усуреи рзы” ҳәа иалагалаз абанктә усуразы азакәан ҿыцқәа еиҳа конкретла иҳәаақәырҵеит абанктә система ҩ-ҩаӡарактәи асистемала аиҿкаара: Аԥсны Амилаҭтә банк – хыхьтәи аҩаӡараҿы, акоммерциатә банкқәа – аҩбатәи аҩаӡараҿы рыҟазаара, иара убас абанктә система аусӡбатәқәеи афункциақәеи, Амилаҭтә банк акоммерциатә банкқәа ирзышьақәнаргылаз, русура арегламент азыҟазҵо аекономикатә нормативқәеи егьырҭ аҟаҵарбақәеи рықәымныҟәаразы акоммерциатә банкқәа рҭакԥхықәра азԥхьагәарҭеит.

Аԥсны Аҳәынҭқарраҿы иахьатәи аамҭазы абанктә система иалахәуп: Аԥсны Аҳәынҭқарра Амилаҭтә банк (Аԥсны Абанк), акоммерциатә банкқәа 14 (АА АКБ “Аҵәахырҭатә банккгьы” убрахь иналаҵаны). Акоммерциатә банкқәа рыҟнытә иара убас аус руеит афилиалқәа ааба, урҭ рхыԥхьаӡараҿы – АА АКБ “Аҵәахырҭатә банк” аҟнытә быжьба. Хықәкыла иаҳҳәозар, Аԥсны раионцыԥхьаӡа акоммерциатә банк ыҟоуп, иара убас “АА АКБ “Аҵәахырҭатә банк” аҟнытә афилиал, Аҟәа ақалақь аҟны акоммерциатә банкқәа быжьба ыҟоуп.