Аԥснытәи аӡқәа

Аԥснытәи аӡқәа – ахьыҵыҵуа Кавказтәи ашьхақәа аладатәи  рынаарақәа рҿы ауп. Урҭ рызегьы Амшын Еиқәа иалалоит.  Урҭ реиҳарак Аԥсны ашьхақәа ирықәу, ззеиԥштә ҵакыра 77 квадраттә  километр иҟоу, аҵааршәқәа рыла рыԥсы ҭоуп.

Аԥсны аӡиасқәа зегьы иреиҳауп  Егры, Бзыԥ, Кәыдры, урҭ рызегьы хаз-хазы 100 км инеиҳаны аура рымоуп. Зегь реиҳа икьаҿу аӡиас Реруа ахьӡуп (Гагратәи араион). Уи адунеи аҿы зегь реиҳа икьаҿу ӡиасуп . 35 метра аҭбаара змоу ари аӡиас урыла зынӡа 20 метра иҟоуп. Амшын ахықә аҿыҵәҟьоуп ақәыԥшыларахь ианцәырҵуа.

Аԥсуа ӡиасқәа рҟнытә зегь реиҳа заура еиҳау Бзыԥ ауп. Уи ахы ыҵнахуеит Кавказтәи ашьхеибаркыра хада аҟны, 2300 м аҳаракыраҿы, уи ахыҵхырҭа инаркны аӡалаларҭа аҟынӡа аура 112 км ыҟоуп. Уи ӡыла идырчоит аҵааршәқәа жәаба.  Аӡиас Кәыдры урыла Бзыԥ аасҭа  маҷк еиҵоуп – 105 км ыҟоуп, аха уи иамоу аӡҵакыра акырӡа еиҳауп Бзыԥ иамоу  аӡҵакыра аасҭа. Уи 2051 кв.км. аҵанакуеит.  Кәыдры аӡиас зыҳаракыра 80 метра иҟоу абахә кнаҳа иалҵәрааны идәықәлоит. Иаразнак алагьы иказказуа ицқьоу, аӡы рацәаны измоу, иласӡоу ӡиас духоит.

Аԥсны иҟоуп  хыԥхьаӡара рацәала акарсттә ӡыхьқәа. Урҭ Аԥсны араионқәа зегьы рҿы иуԥылоит: Гагратәи амассив аҿы 600 инаркны 1600 метра рҟынӡа иҟоу аҳаракыраҿы – Афон Ҿыц аҿы, Аҟәа, Ҵабал, Мықә. Аҳаԥы иҵыҵуа убла хызкуа Гегтәи аӡхыҽҽа аӡиас Гега иахыҵхырҭоуп.

Ашьха ҭыԥқәа рҿы ашықәс зегьы ирацәаны иауа ақәеи аси ирыбзоураны Аԥсны иҟоуп махәҭа рацәала, акаҭеиԥш еибарку аӡиасқәа. Урҭ иҳәаақәырҵоит  даара иҳараку Ареспублика Аԥсны агидрофымцатә лшара.   Аԥснытәи аӡқәа  шықәсыктәи рлеира 13 кубтә километр ҳәа иԥхьаӡоуп. Уи Амшын Еиқәа иԥсҭаҵаганы иалало аӡқәа зегьы рҟнытә 6% рҟынӡа ҟарҵоит.  Аԥсны аӡиасқәа зегьы еилаҵаны рымҽхак 3,55 млн.квт. ҟанаҵоит. Уи 31 млрд. киловатт-сааҭқәа иҟоу шықәсыктәи аенергиа иашьашәалоуп. Агидроенергиала абеира 3, 63 млн.киловатт-сааҭқәа квадраттә метрак аҿы иахьыҟоу адгьылҵакыра адунеи аҿы зегь реиҳа иҳаракуп ҳәа ирыԥхьаӡоит.

Аԥснытәи аӡиасқәа рсиа

• Бзыԥ
• Кәыдры
• Егры
• Ԥсоу
• Ааԥста
• Ҩыԥшьара
• Гьега
• Аалӡга
• Гәандра
• Гәымсҭа
• Кьалашәыр

• Мықә
• Оқәым
• Репруа
• Хыпсҭа
• Цхьынҵҟар
• Чҳалҭа
• Ҭоумышь
• Дӷамшь
• Дәаб