Аубла бызшәа

Аубла бызшәа (tʰʷaχəbza, Ҭәахыбза)

Алфавит

Акириллица алфавит

А а	Б б	Б' б'	В в	В' в'	Г г	Гь гь	Гә гә
Ӷ ӷ	Ӷь ӷь	Ӷә ӷә	Ӷ' ӷ'	Ӷ'ә ӷ'ә	Д д	Дә дә	Е е
Ж ж	Жь жь	Жә жә	З з	Ҙ ҙ	Ҙә ҙә	Ӡ ӡ	Ӡь ӡь
Ӡә ӡә	И и	К к	Кь кь	Кә кә	Қ қ	Қь қь	Қә қә
Ҟ ҟ	Ҟь ҟь	Ҟә ҟә	Ҟ' ҟ'	Ҟ'ә ҟ'ә	Ӄ ӄ	Ӄь ӄь	Ӄә ӄә
Ӄ' ӄ'	Ӄ'ә ӄ'ә	Л л	Ԯ ԯ	Ԯь ԯь	М м	М' м'	Н н
О о	П п	П' п'	Ԥ ԥ	Ԥ' ԥ'	Р р	С с	Ҫ ҫ
Ҫә ҫә	Т т	Тә тә	Ҭ ҭ	Ҭә ҭә	У у	У' у'	Ф ф
Х х	Хь хь	Хә хә	Х' х'	Х'ә х'ә	Ҳ ҳ	Ц ц	Ць ць
Цә цә	Ҵ ҵ	Ҵь ҵь	Ҵә ҵә	Ч ч	Ҷ ҷ	Ҽ ҽ	Ҿ ҿ
Ш ш	Шь шь	Шә шә	Ы ы	Џ џ	Џь џь

Алаҭин алфавит

А а	Ә ә	B b	Bḫ bḫ	C c	Ç ç	Ç' ç'	Č č
Čw čw	Č' č'	Čw' čw'	Ċ ċ	Ċ' ċ'	D d	Dw dw	Ḑ ḑ
Ḋ ḋ	Ď ď	E e	F f	G g	Gw gw	Gy gy	Ğ ğ
Ġ ġ	H h	Ḣ ḣ	I ı	İ i	J j	Jw jw	K k
Kw kw	Ky ky	K' k'	Kw' kw'	Ky' ky'	L l	Ł ł	Ł' ł'
M m	Mƹ mƹ	N n	O o	Ö ö	P p	Pḫ pḫ	P' p'
Pḫ' pḫ'	Q q	Qw qw	Qy qy	Qƹ qƹ	Qḫw qḫw	Q' q'	Qw' qw'
Qy' qy'	Qḫ' qḫ'	Qḫw' qḫw'	R r	Ř ř	Řw řw	Řy řy	Řḫ řḫ
Řƹw řƹw	S s	Ş ş	Şw şw	Š š	Šw šw	Ṡ ṡ	T t
T' t'	Tw' tw'	Ţ ţ	Ţ' ţ'	U u	Ü ü	V v	Vḫ vḫ
W w	Wƹ wƹ	X x	Xw xw	Xy xy	Xḫ xḫ	Xḫw xḫw	Y y
Z z	Ž ž	Žƹ žƹ	ḫ	'

Аграматика

Абжьыҟатә шьҭыбжьаҟәа

• [aː] аа
• [a] а
• [ə] ы
• [e̞] е ← [je̞] ие ← [ja] иа
• [e̞] е ← [e̞j] еи ← [aj] аи
• [i] и ← [əj] и / [jə] и
• [o̞] о ← [wo̞] уо ← [wa] уа
• [o̞ː] оо ← [o̞w] оу ← [aw] ау
• [u] у ← [əw] у / [wə] у

Аҵыбжьыҟатә шьҭыбжьаҟәа

Аҵыбжьыҟа шьҭыбжьаҟәа

		Ақьышәнтә		Ахаԥыцшь.			Ашьҭахаԥыц.		Арԥшқара.		Ретфлекс.	Велиар.				Увулиар.					Ахәлым.
		лас.	фар.	лас.	лаб.	сиб.	лас.	лаб.	лас.	лаб.		пал.	лас.	лаб.	фар.	пал.	лас.	лаб.	фар.	лаб. + фар.
Аԥынҵатә		[m] м	[mˤ] м'	[n] н
Алаӷәымынтә	ада.	[pʰ] ԥ	[pˤʰ] ԥ'	[tʰ] ҭ	[tʰʷ] ҭә							[kʰʲ] қь	[kʰ] қ	[kʰʷ] қә		[qʲ] ӄь	[q] ӄ	[qʷ] ӄә	[qˤ] ӄ'	[qˤʷ] ӄ'ә
	арҵ.	[b] б	[bˤ] б'	[d] д	[dʷ] дә							[ɡʲ] гь	[ɡ] г	[ɡʷ] гә
	абр.	[pʼ] п	[pˤʼ] п'	[tʼ] т	[tʼʷ] тә							[kʼʲ] кь	[kʼ] к	[kʼʷ] кә		[qʼʲ] ҟь	[qʼ] ҟ	[qʼʷ] ҟә	[qˤʼ] ҟ'	[qˤʼʷ] ҟ'ә	[ʔ] ӏ
Аффрикатқәа	ада.			[tsʰ] ц			[tʃʰ] ч		[tɕʰ] ць	[tɕʰʷ] цә	[ʈʂʰ] ҽ
	арҵ.			[dz] ӡ			[dʒ] џь		[dʑ] ӡь	[dʑʷ] ӡә	[ɖʐ] џ
	абр.			[tsʼ] ҵ			[tʃʼ] ҷ		[tɕʼ] ҵь	[tɕʼʷ] ҵә	[ʈʂʼ] ҿ
Акылааратә	ада.	[f] ф		[ɬ] ԯ		[s] с	[ʃ] шь	[ʃʷ] шә	[ṡ] ҫ	[ṡʷ] ҫә	[ʂ] ш		[x] х			[χʲ] хь	[χ] х	[χʷ] хә	[χˤ] х'	[χˤʷ] х'ә	[h] ҳ
	арҵ.	[v] в	[vˤ] в'			[z] з	[ʒ] жь	[ʒʷ] жә	[ʑ] ҙ	[ʑʷ] ҙә	[ʐ] ж		[ɣ] г			[ʁʲ] ӷь	[ʁ] ӷ	[ʁʷ] ӷә	[ʁˤ] ӷ'	[ʁˤʷ] ӷ'ә
	абр.			[ɬʼ] ԯь
Аппроксимантқәа				[l] л								[j] и		[w] у	[wˤ] у'
Аҵысҵысрантә				[r] р

• Аиеҵәа: ажәамԥсақәа иҟоу афонемқәа.

Аҿырԥшы

Англыз бызшәа	Аубла бызшәа (акириллица)	Аубла бызшәа (алаҭин)
	Фаахьа задымацьмыҟь задәа зах'ашь азаӷоокьаӷьа шьынан "Шәабла шькәахоо" аҟан, акьанан-аӷәада акәахгьы уаханан адыбраазан аиџьнооҭын амӷьан гьыханан агьыхьаҟан. Афооҭгьы ҽаҟа. Амӷьаӷа закьаӡьа хастана ахьабзҟан. "Иҭананқьа за ауашьыутәоомаала ашькәоома ашьфоо" аҟан, загәыманҭәагәара ауанааутәын аҟааӷын аикьанагьы заҟаала, заҟ'әагәаран ӷаалаҟан. Уазаҟаала уаҟ'әан, аҫақьанан мыџьагьы ацаӷан агәымагьы акәын, ӷагьыцәааб'а ӷаҵанааутәын "ажьжәоо" аҟан-аӷәада, мыџьагьы ацаӷаҟан ԯафажәанан агәыма дыхит заб'ажәгәара аикьагьы абеиаҟа.
Аҳәашьа
	faːχʲa zadəmatɕʼməqʼʲ zadʷa zaχˤaʃ azajo̞ːkʼʲaʁʲa ʃənan ʃʷabla ʃkʼʷaχo̞ː aqʼan akʼʲanan-aʁʷada akʼʷaχgʲə waxanan adəbraːzan ajdʒno̞ːtʰən amʁʲan gʲəxanan agʲəχʲaqʼan. afo̞ːtʰgʲə ʈʂʼaqʼa. amʁʲaʁa zakʼʲadʑa xastʼana aχʲabzqʼan. jətʰanankʰʲa za awaʃətʼʷo̞ːmaːla aʃkʼʷo̞ːma aʃfo̞ː aqʼan zagʷəmantʰʷagʷara awanaːwtʼʷən aqʼaːʁən ajkʼʲanagʲə zaqʼaːla zaqˤʼʷagʷaran ʁaːlaqʼan. wazaqʼaːla waqˤʼʷan aɕakʰʲanan mədʒagʲə atsʰaʁan agʷəmagʲə akʼʷən ʁagʲətɕʰʷaːbˤa ʁatsʼanaːwtʼʷən aʒʒʷo̞ː aqʼan-aʁʷada mədʒagʲə atsʰaʁaqʼan ɬafaʒʷanan agʷəma dəχəjtʼ zabˤaʒʷgʷara ajkʼʲagʲə abejaqʼa.	Аҳәашьа

Азхьарԥшқәа

• Hans Vogt, Dictionnaire de la Langue Oubykh, Oslo - 1963