Аубла бызшәа

Аубла бызшәа (tʰʷaχəbza, Ҭәахыбза)

Алфавит

Акириллица алфавит

А а	Б б	Б' б'	В в	В' в'	Г г	Гь гь	Гә гә
Ӷ ӷ	Ӷь ӷь	Ӷә ӷә	Ӷ' ӷ'	Ӷ'ә ӷ'ә	Д д	Дә дә	Е е
Ж ж	Жь жь	Жә жә	З з	Ҙ ҙ	Ҙә ҙә	Ӡ ӡ	Ӡь ӡь
Ӡә ӡә	И и	К к	Кь кь	Кә кә	Қ қ	Қь қь	Қә қә
Ҟ ҟ	Ҟь ҟь	Ҟә ҟә	Ҟ' ҟ'	Ҟ'ә ҟ'ә	Ҟ̃ ҟ̃	Ҟ̃ь ҟ̃ь	Ҟ̃ә ҟ̃ә
Ҟ̃' ҟ̃'	Ҟ̃'ә ҟ̃'ә	Л л	Ԯ ԯ	Тԯ тԯ	М м	М' м'	Н н
О о	П п	П' п'	Ԥ ԥ	Ԥ' ԥ'	Р р	С с	Ҫ ҫ
Ҫә ҫә	Т т	Тә тә	Ҭ ҭ	Ҭә ҭә	У у	У' у'	Ф ф
Х х	Хь хь	Хә хә	Х' х'	Х'ә х'ә	Ҳ ҳ	Ц ц	Ць ць
Цә цә	Ҵ ҵ	Ҵь ҵь	Ҵә ҵә	Ч ч	Ҷ ҷ	Ҽ ҽ	Ҿ ҿ
Ш ш	Шь шь	Шә шә	Ы ы	Џ џ	Џь џь

Алаҭин алфавит

А а	Ә ә	B b	Bḫ bḫ	C c	Ç ç	Ç' ç'	Č č
Čw čw	Č' č'	Čw' čw'	Ċ ċ	Ċ' ċ'	D d	Dw dw	Ḑ ḑ
Ḋ ḋ	Ď ď	E e	F f	G g	Gw gw	Gy gy	Ğ ğ
Ġ ġ	H h	Ḣ ḣ	I ı	İ i	J j	Jw jw	K k
Kw kw	Ky ky	K' k'	Kw' kw'	Ky' ky'	L l	Ł ł	Ł' ł'
M m	Mƹ mƹ	N n	O o	Ö ö	P p	Pḫ pḫ	P' p'
Pḫ' pḫ'	Q q	Qw qw	Qy qy	Qƹ qƹ	Qḫw qḫw	Q' q'	Qw' qw'
Qy' qy'	Qḫ' qḫ'	Qḫw' qḫw'	R r	Ř ř	Řw řw	Řy řy	Řḫ řḫ
Řƹw řƹw	S s	Ş ş	Şw şw	Š š	Šw šw	Ṡ ṡ	T t
T' t'	Tw' tw'	Ţ ţ	Ţ' ţ'	U u	Ü ü	V v	Vḫ vḫ
W w	Wƹ wƹ	X x	Xw xw	Xy xy	Xḫ xḫ	Xḫw xḫw	Y y
Z z	Ž ž	Žƹ žƹ	ḫ	'

Аграматика

Абжьыҟатә шьҭыбжьаҟәа

• [ā] аа
• [a] а
• [ə] ы
• [ø] ы ← [ə] ы (ажәа аԥхьа)
• [e̞] е ← [je̞] ие ← [ja] иа
• [e̞] е ← [e̞j] еи ← [aj] аи
• [i] и ← [əj] и / [jə] и
• [o̞] о ← [wo̞] уо ← [wa] уа
• [ō] оо ← [o̞w] оу ← [aw] ау
• [u] у ← [əw] у / [wə] у
• [uˤ] у' ← [əwˤ] у' / [wˤə] у'

Аҵыбжьыҟатә шьҭыбжьаҟәа

Аҵыбжьыҟа шьҭыбжьаҟәа

		Ақьышәнтә		Ахаԥыцшь.			Ашьҭахаԥыц.		Арԥшқара.		Ретфлекс.	Велиар.				Увулиар.					Ахәлым.
		лас.	фар.	лас.	лаб.	сиб.	лас.	лаб.	лас.	лаб.		пал.	лас.	лаб.	фар.	пал.	лас.	лаб.	фар.	лаб. + фар.
Аԥынҵатә		[m] м	[mˤ] м'	[n] н
Алаӷәымынтә	ада.	[pʰ] ԥ	[pˤʰ] ԥ'	[tʰ] ҭ	[tʰʷ] ҭә							[kʰʲ] қь	[kʰ] қ	[kʰʷ] қә		[qʲ] ҟ̃ь	[q] ҟ̃	[qʷ] ҟ̃ә	[qˤ] ҟ̃'	[qˤʷ] ҟ̃'ә
	арҵ.	[b] б	[bˤ] б'	[d] д	[dʷ] дә							[ɡʲ] гь	[ɡ] г	[ɡʷ] гә
	абр.	[pʼ] п	[pˤʼ] п'	[tʼ] т	[tʼʷ] тә							[kʼʲ] кь	[kʼ] к	[kʼʷ] кә		[qʼʲ] ҟь	[qʼ] ҟ	[qʼʷ] ҟә	[qˤʼ] ҟ'	[qˤʼʷ] ҟ'ә	[ʔ] ӏ
Аффрикатқәа	ада.			[tsʰ] ц			[tʃʰ] ч		[tɕʰ] ць	[tɕʰʷ] цә	[ʈʂʰ] ҽ
	арҵ.			[dz] ӡ			[dʒ] џь		[dʑ] ӡь	[dʑʷ] ӡә	[ɖʐ] џ
	абр.			[tsʼ] ҵ			[tʃʼ] ҷ		[tɕʼ] ҵь	[tɕʼʷ] ҵә	[ʈʂʼ] ҿ
Акылааратә	ада.	[f] ф		[ɬ] ԯ		[s] с	[ʃ] шь	[ʃʷ] шә	[ṡ] ҫ	[ṡʷ] ҫә	[ʂ] ш		[x] х̃			[χʲ] хь	[χ] х	[χʷ] хә	[χˤ] х'	[χˤʷ] х'ә	[h] ҳ
	арҵ.	[v] в	[vˤ] в'			[z] з	[ʒ] жь	[ʒʷ] жә	[ʑ] ҙ	[ʑʷ] ҙә	[ʐ] ж		[ɣ] г			[ʁʲ] ӷь	[ʁ] ӷ	[ʁʷ] ӷә	[ʁˤ] ӷ'	[ʁˤʷ] ӷ'ә
	абр.			[ɬʼ] тԯ
Аппроксимантқәа				[l] л								[j] и		[w] у	[wˤ] у'
Аҵысҵысрантә				[r] р

• Аиеҵәа: ажәамԥсақәа иҟоу афонемқәа.

Ахьыӡцынхәрақәа

Ахаҿытә хьыӡцынхәрақәа

		1-әи	2-әи	3-әи
Азаҵә	Аҿырԥшы	сыӷәа	уӷәа / (хаӷәа)	ааӷәа
	AB	(с)ха
Арацәа	Аҿырԥшы	шьыӷәаԯа	ҫәыӷәаԯа	ааӷәаԯа
	Ҭевфиқ Есенч	шьыԯа	ҫәыԯа
	Осман Гиунгиур	шьыӷәа	ҫәыӷәа

Аҟаҵарба аиҭакра

	Азаҵә	Арацәа
Иахьатәы аамҭа	Сыбӷьакьан (-ан)	Ҫәыбӷьакьаан (-аан)
Аимперфект	Сыбӷьакьанеит (-неит)	Ҫәыбӷьакьаанеиԯ (-аанеиԯ)
Иҟалаша аамҭа (агәҭакы)	Сыбӷьакьаноу (-оу)	Ҫәыбӷьакьаноу (-(н)оу)
Иҟалаша аамҭа	Сыбӷьакьаноуҭ (-оуҭ)	Ҫәыбӷьакьаноуҭ (-(н)оуҭ)
Ахьыԥшратә I	Сыбӷьакьаноуит (-оуит)	Ҫәыбӷьакьаноуиԯ (-(н)оуиԯ)
Ахьыԥшратә II	Сыбӷьакьаноуҭәҟа (-оуҭәҟа)	Ҫәыбӷьакьаноуҭәҟан (-(н)оуҭәҟан)
Аплиуперфект	Сыбӷьакьаҟеит (-ҟеит)	Ҫәыбӷьакьаҟеиԯ (-ҟеиԯ)
Ииасхьоу аамҭа	Сыбӷьакьаҟа (-ҟа)	Ҫәыбӷьакьаҟан (-ҟан)
Ииасхьоу амиратив	Сыбӷьакеит(-ит/-еит)	Ҫәыбгьакьеиԯ (-иԯ/-еиԯ)
Апрогрессивтә	(-оуин)

Азхьарԥшқәа

• Hans Vogt, Dictionnaire de la Langue Oubykh, Oslo - 1963