Ажәытәӡатәи Еллынтәыла амифологиа

Ажәытәеллын мифологиа (Ажәытәӡатәи Еллынтәыла амифологиа) – ажәытәӡатәи еллынаа рмифологиеи рдинхаҵареи иузеиҟәымҭхо еиларсуп. Уи адунеизегьтәи акультуреи аҟазареи анырра дуӡӡа анаҭеит, шьаҭасгьы ирзыҟалеит ауаҩи, афырхацәеи, анцәақәеи ирызку адинтә еилкаарақәа.

Ахыҵхырҭақәа

Аеллынқәа рмифологиа ажәытәӡатәи аҭагылазаашьа атәы ҳанаҳәоит ацәаҳәатә ҩырала ианҵоу егеитәи акультура атәы зҳәо аҭыӡҩыра хәыҷы. Уи ааамҭа иаҷыда ҟазшьоуп анцәақәа рырацәамра, урҭ рахьтә иҟоуп зыхьӡқәа маананы иҳәоугьы, хьыӡқәак аҳәса рыхьӡ иахьеиԥшу ыҟоуп, иаҳҳәап Зевс, аԥҳәыс хьӡы аҿырԥшы: (di-wi-o-jo — Diwijos, Зевси аԥҳәыс хьӡы ақәырԥши di-wi-o-ja). (di-wi-o-ja). Крито-мекентәи аамҭазы ирдыруа иҟалахьан Зевс, Афина, Дионис уҳәа егьырҭгьы.

«Ашәышықәса еиқәаҵәақәа» рмифологиа (крит-микентәи ацивилизациа акаҳареи антикатәи еллынтә цивилизациа ацәырҵреи ирыбжьанакыз) азы акыр ихьшәоу ахыҵхырҭақәа адырра ҳарҭоит.

Ажәытәӡатәи аеллынтә мифқәа еиуеиԥшым асиужетқәа есымша уԥылоит ажәытәӡатәи аеллын шәҟәыҩҩцәа рҩымҭақәа рҿы; елинизм аепоха аламҭалаз ицәырҵуеит атрадициа урҭ амифқәа шьаҭас иҟаҵаны рхатә аллегориатә мифқәа раԥҵара. Аеллын драматургиаҿгьы амифтә сиужетқәа жәпакы хархәара рымоуп. Хыҵхырҭа дуқәаны иҟоуп:

Гомер «Илиада», «Одиссеи»
Гесиод «Теогониа»
Псевдо-Аполлодор «Абиблиотека»
Гигин «Амифқәа»
Овидии «Аметаморфозақәа»
Нонн «Деонис иус дуқәа»

Карл Марк «Аполитикатә економиа акритиказы» аҿы ишазгәеиҭоз еиԥш, «аеллын мифологиа аелын ҟазара арсенал аҟны аҟазаара адагьы, уи шьаҭасгьы иаман».

Ажәытәӡатәи аеллын авторцәа амифқәа рҵакы аарԥшраҿы арационалтә позициа рҽадыркылон.

Евгемер анцәақәа ауаа реиԥш иааирԥшуан, урҭ рхымҩаԥгашьагьы аԥсы ахаиҵон. Палефат иҩымҭа «Еиҭаҳәашьа змам азы» амифқәа рҿы имҩаԥысуаз ахҭысқәа анализ рызуа, урҭ ирзеилымкаауаз ирылҵшәоуп, мамзаргьы хәҭақәак ҿыц ирхәыцит дахәаԥшуан.

Ажәытәӡатәи аеллынқәа рмифолога ркультура архетип шьаҭа азҭаз ак акәны иахәаԥшуеит.

Анцәақәа шыҟалаз

Еицырдыруа арумын-франциа-америкатәи аҭоурыхи, адини рыҭҵааҩы Мирча Елиада ажәытәӡатәи еллын дин аамҭақәа реишьҭагылашьа шьақәиргылеит абас:

30-15 ашә. ҳ.ҟ. – крит-миноисктәи адин.
15-11 ашә. ҳ.ҟ. – ажәытәӡатәи еллынтә архаикатә дин.
11-6 ашә. ҳ.ҟ. олимпиатәи адин.
6-4 ашә. ҳ.ҟ. афилософиа-орфикатә дин. (Орфеи, Пифагор, Платон)
3-1 ашә. ҳ.ҟ. – аеллинтә епоха адин.

Алегьенда ишаҳәо ала, Зевс диит Крит, Реии атитан (адоумыжьхан) Крони рҟынтә, (ажә-елл. Xqovos, мамзаргьы Кронос иаанагоит аамҭа), крит-миноистәи ацивилизациа Минос ихьӡ аҟынтә иаауеит, уи Зевс диԥоуп. Аха ҳара иаадыруа амифологиа анаҩс Римаа аеллынқәа ирҿырҵааз, аелын жәлар иузырҟәыҭхом. Арҭ ажәларқәа рыҟалара атәы уҳәозар, урҭ ахеитәи ахылҵшьҭрақәа ҳ.ҟ. ll-нызқь шықәса алагамҭазы рааира иадҳәалоуп. Ҳ.ҟ. 1850 ш. азы Афина дыргылахьан, анцәахәы Афина лыхьӡ ахьӡҵаны. Арҭ зегь ҳасаб рзуны иаҳҳәозарт, ажәытәӡатәи еллынаа рдин цәырҵит инықәырԥшны ҳ.ҟ. 2000 шықәса рзы.

Ажәытәӡатәи еллынаа рдинтә дунеихәаԥшрақәа

Ажәытәӡатәи еллынаа рдинтә дунеихәаԥшрақәеи рдинтә бзазареи рҭоурыхтә ԥсҭазаара иадҳәалан. Аеллынтә рҿиара ажәытәӡатәи абаҟақәа еилыкка ирныԥшит аеллын политеизм антропоморфтә ҟазшьа, ари аусхк аҟны акультура зегь аҿиараҿы иҟаз амилаҭтә ҷыдара иахҟьаны; уи умбарц залшом ауаа иреиԥшу анцәақәеи, анцәахәқәеи, афырхацәеи, афырԥҳәысцәеи инцәатәу амчқәа рҿаԥхьа аԥыжәара ахьрымоу (урҭгьы антропоморфтә ҟазшьақәа аархәоит). Убри аҟынтә еиуеиԥшым ашәҟәыҩҩцәеи, асахьаҭыхҩцәеи рҩымҭақәа рҿы еиуеиԥшым амифологиатә дунеихәаԥшреи анцәахәқәеи еимадоуп.

Ҳара иаадыруеит анцәахәқәа ргенеалогиа аиерархиеи еиуеиԥшым аишьашәаларақәа рыла – «Олимп», «жәаҩанцәара» еиуеиԥшым асистемақәа (иаҳҳәап, Афина, Зевс, Гера, Посеидон, Аид, Деметра, Аполлон, Артемида, Гефест, Афина, Арес, Афродита, Гермес). Ас еиԥш иҟоу аимадаақәа арҿиара иадҳәалоуп ҳәа мацара акәӡам. Уи аеллынцәа рҭоурыхтә ԥсҭазаара иадҳәалан, аеллынцәа рполитенез аҭҵаара аҟны игәаумҭарц залшаӡом ихьшәаны ишрыцлаз (мрагыларатәи аелементқәа; ауаа рынцәатәра – рыԥсы шҭазгьы). Аеллынцәа рзеиԥшдинтә хдырраҿы зегь еицазхарҵоз догмак ыҟаӡамызт. Еиуеиԥшым адинтә дунеидкылашьа акультқәа реиуеиԥшымзаарақәа рыҿгьы иаарԥшын, усҟантәи адәахьтәи рҭагылазаашьа археологиатә ԥшаарақәа есааира иаадырԥшуеит. Еилаҳкаауа ҳалагоит анцәақәеи, афырхацәеи еиҳа ҳаҭыр ахьрықәырҵоз, насгьы дарбан нцәоу еиҳа лассы-ласс иргәалашәоз (иаҳҳәап Зевс-Додони Олимпиеи, Аполлон-Делфеи Делоси; Афина- Афинеи Линдоси, Гера-Аргоси Самоси, Асклепии-Епидавр), еллынаа реиҳараҩык ҳаҭыр дуӡӡа зқәырҵоз акәны иҟан дельфиитәи, мамзаргьы додонсктиәи аракул иԥшьаҭыԥқәа; ҳара иаҳдыруеит идуӡӡои имаҷуи амфиктионқәа (акульттә еилазаарақәа).

Аҳәынҭқарратә культи хаҭалатәи акульти ишеиԥшымыз умбарц залшом. Зегьы анырра рызҭоз аҳәынҭқарра амчқәа адинхаҵарагьы анырра анаҭеит. Даҽакала иуҳәозар антикатә дунеи, зынӡак иаздырӡом «аҩнуҵҟатәи ауахәамагьы», ари адгьыл иатәым аҳра аҳасабала, ауахәамагьы аҳәынҭқарра аҩныҵҟа иҟоу аҳәынҭқарреиԥш ирыдыркыломызт: «ауахәамеи» «аҳәынҭқарреи» арҭ аилкаарақәа аки-аки еихьыԥшын, иаҳҳәап, аныхаԥааҩ дҳәынҭқарратә магистратын. Еицырдыруаз анцәахәы нцәахәы хадас дшьазар еицырдыруа аҳәынҭқарраҿы, усҟан уи аҳәынҭқарра зны-зынла дазханаҵон (иаҳҳәап Афина еиԥш) егьырҭ акультқәагьы: урҭ азеиԥшҳәынҭқарратә культқәа реиԥш иҟан хаз игаз акультқәагьы аҳәынҭқарра еиҩызшоз, (иаҳҳәап афинатәи демқәа), иара убас ахатәзинҵак змоу акультқәагьы (иаҳҳәап аҩнытә ма аҭаацәатә), иара убас, хазхаҭалатәи аилазаареи ауааи ркультқәагьы.

Аҳәынҭқарратә принцип аԥыжәара ахьамаз азы, дарбанзаалакь ауаҩы иара ихатә нцәахәқәа реиԥш «ауаажәларра цуҭатә» нцәахәқәагьы дрымҵахырхәалар акәын. Уи еиҳарак дәахьыла еиҳа иубоз рхымҩаԥгашьаҿы, рныҳәақәа, рқьабзқәа аҳәынҭқарра ахьӡала имҩаԥыргоз аҿы ирныԥшуан, урҭ ралархәразы иаарыԥхьар рылшон ацуҭа иатәызгьы, иатәымызгьы, доусы идинхаҵаратә ҭахрақәа ишрықәшәоз еиԥш. Анцәақәа рхаҵара адәахьтәи атрибутқәа иреиуан; адинтә хдырра, уи ҩныҵҟала ирымаз агәызианра еиҳа иазааигәан, еиҳарак урҭ ирымаз рымцхаҵара аҽаԥсахӡомызт (ихьшәаз аамҭақәа рзы еиҳагьы иацлон, амч аиуан, мрагыларантәи иаланагалоз). Аҵара змаз аилазаарақәа арккаратә усқәа хацдыркуа иалагеит, раԥхьа маҷк аҽынкыло, анаҩс еиҳа аҽарыӷәӷәоит, даҽа ганкахьалагьы уи ажәлар иҵоурам анырра рнаҭеит.

Адин амч анырра иааизакны рацәак иԥсыҽхомзыт, аха зынгьы ихьааха (аҽырџьбараны) ԥыжәара ауан), даҽакала иаҳхәозар, ажәытә дунеихәаԥшра акульт маҷ-маҷ иԥсыҽхо, аҵакы, ахықәкы ацәыӡуа иалагеит, еиҳарак ақьырсианра аларҵәара ианалага аамҭазы. Абас иҟоуп аеллынцәа рдин аҭоурых нарҵауланы аҭҵаара ҳалагаанӡа.

Апрофессор А. Лосиев амифологиа аҿиараҿы иаликааит 4 етапк:

«Зхала иҟоу» амиф, мамзаргьы «ақьыԥшыт мифологиа», Гомер иҩымҭақәа рҿы аус зыдуло.
Амиф агилозоисттә дунеихәаԥшреиԥш, иааукәыршаны иҟоу зегьы аԥсы рхаҵаны ахәаԥшра (иантропоморфтәымкәа), цәеижьла, урҭ зегьы идгьылтәым амчқәа рнапаҵаҟа иҟан, уи аелынцәа рклассикаҿы иахьынӡауаз ала ианыԥшит.
Амиф ҩныҵҟала агәҭынчра ашьақәырӷәӷәареи, зхаҭаратә хатә ҵакы змоу ихьшәоу аелынтә аамҭақәа ируаку (еицамкуа, аепикуреицәеи, аскептикцәеи);
Алогикеи адиалектикеи рыбзоурала амиф аиҭашьақәыргылара, амифқәа рфырхацәеи, асиужетқәеи абстрактә категориақәа рыла аҽыԥсахрақәеи (ихьшәоу аеллинизм анеоплатонизм ).

Ишаабо ала, урҭ амифқәа ажәытә философиа хынтәны аллегориатә ҟазшьа рыҭаны иҳаилдыркаауеит: аԥсихологиатә (мамзаргьы аетикатә), аҭоурыхтә-политикатә (евгемертә ҳәа ииашамкәа иззырҳәо) иара убас, афизикалтә; адин аҟалара инвидуалтә хҭыск еиԥш иҳаилзыркаауа. Араҟа иацуҵар ауеит иҭшәоу атеологиатә гәаанагара, хаҭала иугозар, Креицер «Исимволика» уи ашьақәгыларагьы шьаҭас иаман, имаҷымкәа егьырҭ асистемақәеи,ҿ атеориақәеи аеволиуциатә момент хьаас ишырымкәаз еиԥш.

Хәыҷы-хәыҷла еилыркаауа иалагеит, ажәытәеилын дин аҿиара аҭоурых шамаз, амифқәагьы рҵакы ржәытәраҿы акәымкәа, дара амифқәа рхаҭақәа рҿы аԥшаара шаҭахыз.

Ажәытәӡатәи еллынаа рдин иара аҩныҵҟа иахәаԥшуан, Гомер иаамҭа иаламлакәа, аеллынтә культура иаламлакәа, (ари апринцип «кенигсбергтәи» ашкол уажәыгь рхы иадырхәоит): араантә иалагоит иҳәаарку амифқәа реилыркаара (афизикалтә) иаҳҳәап, Форкхаммер) мамзаргьы, аҭоурых аганахь ала (иаҳҳәап Кал Миуллер).

Џьоукы игәарҭеит аеллынцәа рмифологиа аҵакы аидеалра, уи аҭыԥантәи аԥсабаратә цәырҵрақәа ирыдҳәаланы иахәаԥшуа, даҽа џьоукы – иреалтәу ахҭысқәа, ажәытәеилын политеизм аҷыдарақәа ашьҭақәа аҵырбаауан. Аамҭақәак рнаҩс анс акәу, арс акәу, мрагыларатәи аелементқәа аханатә иамаз аҵакы азхарымҵар амуит.

К. Миуллер иусумҭа ала «абызшәа ачымазара» амифқәа рҵакы хада аԥсабаратә цәырҵрақәа ҷыдала ианыԥшуеит еиҳарак амра, мамзаргьы амза, мамзаргьы адыдрақәа.

Аиҿырԥшратә мифологиа ашкол қәыԥш агәаанагарала, жәҩантәи анцәақәа анаҩстәи рыҿиара урҭ аԥхьанатә ирдыруаз амчқәа, ақаҷаацәа уҳәа, «ажәлартә» мифологиа иахылҿиааит ҳәа ирыԥхьаӡон, (афольклоризм, анимизм).

Аелынтә мифологиаҿы еиҳа ихьшәоу аамҭақәа рзы ицәырҵыз амифқәа рнырра мап узацәкӡом, ҷыдала урҭ амифқәа адәахьтәи рформа (ҳара ҳҟынӡа иааӡаз), урҭ ҭоурыхла рышьақәыргылара шыуадаҩугьы, имариаӡам урҭ рдинтә хәҭаа цқьа алкаарагьы. Арҭ акны еидукылар иубоит иакыу ариитә елементқәа шрымоу, аха даара иуадаҩуп аелынтә ҷыдала алкаара, ишыуадаҩуеиԥш аелынтә культура цқьа алаламҭагьы аилыргара.

Убас даараӡа иуадаҩуп аеллынтә мифқәа рҵакы хада аилкаарагьы. Аԥсабара ацәырҵрақәа рроль хада нарыгӡоит, иҟалап аԥсабара ҭоурыхтә моментқәа разхаҵара аҭахызар аҭоурыхтә-етикатә моментқәа реиԥш (избанзар анцәақәа даҽакала инхаӡомызт, ауаа иреиӷьны, урҭ ауаа шынхоз еиԥш инхон).

Аеллынтә дунеи аҭыԥантәии акультуратәи ҳәа хәҭа-хәҭала ршара анырра амамкәа изнымхаӡеит; жәаҳәарада мрагыларатәи аелементқәа аеллынцәа рмифологиаҿы ишыҟоу умбарц залшом.

Иуадаҩцәан, ихьанҭацәан ҭоурыхла ишыҟлаз аҳәара, зеиԥшла акәзаргьы, арҭ аҷыдарақза еиналаашьас ироуыз. Даара акраҵанакуеит аелынцәа рдинхаҵараҿы анцәахә дуӡӡақәа анцәахә хәыҷқәа, ажәлар идырҿиаз ахаҿсахьақәа ишырзыҟоу. Ижәҩантәу анцәақәеи адгьылаҵантә нцәақәеи реизыҟазаашьақәа; здунеи зыԥсахыз ҳаҭырла рзыҟазаара амифқәа ирҷыда ҟазшьоуп, уи афырхацәа ркульт ианыԥшит; даара аинтерес ду аҵоуп аеллынцәа рдин амистикатә ҵакгьы.

Анцәақәеи, амифологиатә хаҿсахьақәеи, афырхацәақәеи рыхьӡынҵа.

Еиуеиԥшым антикатә авторцәа рҿы анцәақәа ргенеалогиа еиԥшӡам.

Анцәақәа раԥхьатәи рабиԥара

Аханатә дыҟан Хаос
Хаос иҟынтә иит Ниукта (Никата/Никта /Аҵх, Алашьцара), Ереб (Скотос (Амамеиқәаа); Геа (Адгьыл), Тартар (Атымитыша),Уран (Ажәҩан)

Анцәақәа аҩбатәи рабиԥара

Ниукта ихшара:

Абыда:
- Апата (Амц), аверсиа;
Ереб иҟынтә:
- Ефир (Аҳауа);
- Гемера (Амш);
- Еициз аишьцәа Гипнос (Ацәа/ԥхыӡ) Танатос (Аԥсра;
- Ерос (Абзиабара);
- Кера (Арыцҳарақәа)
- Моиры (Алахьынҵа);
- Мом (Ахьӡыргара, Абзамыҟәра);
- Немезида (Агәырԥса/Ацынхәраура) даҽа гәаанагарақәак рыла, Кронос ма Океан рҟынтә);
- Ерида (Ацҭәа);
  - Ата (Ацәгьоура), аб деилкааӡам, иҟалап Зевс иакәзаргьы;
  - Апата (Амц), Ата лаҳәшьцәа, гәаанагарак ала;
- Еринии (Ашьоура);
Ефир иҟынтә:
- Тартар (Атымитыша), гәаанагарак ала;
Уран иҟынтә:
- Лисса (Аапкра, Ахеилаԥсара).

Геиа лыхшара:

Ефир иҟынтә:
- Тартар, гәанагарак ала;
Ефир мамзаргьы Уран иҟынтә:
- Понт (аҩныҵҟатәи амшын);
Уран иҟынтә:
- Титанцәа, титанидцәеи;
- Гекатонхеирцәа;
- Агигантцәеи, ациклопқәеи;
- Форкии (амшынхьчацәа) гаанагарак ала;
Тарта иҟынтә:
- Тифон;
- Ехидна (амифологиа);
Понт иҟынтә:
- Кето (амшын мамыршәагақәа раҳ);
- Тавмант (амшынтә џьашьахәқәа);
- Форкии, гәаанагарак ала;
- Еврибиа (амшынтә амч)
Понт иԥацәеи Тефии ититанидцәеи (имаҭацәа):
- Форкии, гәаанагарак ала;
- Нереи (амшын ҭынч) гәаанагарак ала;
Понт иԥеиҳаб (имаҭа):
- Нереи, гәаанагарак ала.

Атитанцәа:

Гиперион
Ипет
Кеи
Криос
Кронос
Океан (адунеизегьтәи аокеан амифологиатә персонификациа).

Титанидцәа:
- Мнемосина
- Реиа
- Теиа
- Тефида
- Феба
- Фемида

Аиҵбыратәи абиԥара:
- Прометеи
- Атлас
- Гелиос (амра аперсонификациа)
- Лето
- Монетии
- Астерии
- Селена (амза аперсонификациа)
- Електра
- Еос (шьыжьшәаԥшь аперсонификациа)
- Епиметеи
- Ихтиониа
- Кратос

Олимпиаа

Атитан Кронос ихшареи Реиеи ититанидцәеи:

• Зевс (аурым Иупитер. Ажәҩани Адыди Рынцәа, ажәытәӡатәи еллынтә Пантеон ахада.

Атрибутқәа: алабрис, ауарба, амацәыс, адыд, аџь, аҽыуардынлас.

• Гера – (арим. Иунона. Аҭацәареи, аҭаацәара алалареи, ахшараиура анцәахәы, Зевс иԥшәмаԥҳәыс. Атребутқәа: аш, абаа, адиадема (агәыргьын) агьежь,аҽыуардынлас, акәыкәу, ататашь.

• Посеидон – (арим. Нептун. Амшын аҳ. Аиди Зевси рашьа гәыбжьанытә.

Атрибутқәа: атрезубец (х-ҿык змоу аԥса, аԥырсал) амшынҳәа, аҽыуардынлас, иԥшәмаԥҳәыс – Амфитрида.

• Аид – адгьылаҵатәи аҳреи аԥсцәеи рынцәахәы. Зевси Посеидони рашьеиҳаб, арим. Плутон, Гадес, Орк, Дит. / Атребутқәа: х-хык зхагыло ала Цербер (Кербер), аҷҟарапат (ҩҿык змоу), иҟалоит аӷыш), аҽыуардынлас.

Иԥшәмаԥҳәыс – Персефона (Прозерпина)

• Деметра – арим. Церера. Адгьылқәаарыхреи, адгьылчашәреи Рынцәа Атребутқәа: алабашьа аҵламахә еиԥшу.

• Гестиа – арим. Веста. Ахәышҭаареи, амцеи, аус бзиақәеи, алахьынҵеи Рынцәахәы. Атребутқәа: афакел. Анцәахәы ӡӷаб.

Кроноси Реиеи рыхшара рхылҵышьҭра (еиуеиԥшым атәылақәа рвариантқәа):

• Аполлон – арим. Феб. Аиашеи алашареи Рынцәа, аҟазара анцәахәы, зҿаҳәатәы ҟало. Атребутқәа: адаԥ гәыргьын, ахыци ахәымпали, аҽыуардынлас, ахьтәы лира (аҩымаа).

• Арес – арим. Марс. Игәымбылџьбароу, ииашам аибашьрақәа Рынцәа. Атребутқәа: акәылӡхылԥа, аҳәа, аԥырак, аҽыуардынлас. Афродита лыԥшәма, мамзаргьы лыбзиабаҩ.

• Артемида – арим. Диана. Уаҩшьапы ахьымгылаз аԥсабареи ашәарыцареи Рынцәа. Анцәа – ҭыԥҳацқьа.

Атребутқәа: ахҿаҭреи ахәымпалқәеи, ашьабысҭеи, аҽыуардынлас. Алаацәа – ашәарыцаҳәсақәеи агесперидацәеи.

• Афина – аелын. Паллада; арим. Минерва. Аибашьра иашеи аҟәыӷареи Рынцәа, Афина ақалақьи анапҟазареи Анцәахәы. Атребутқәа: аты, амаҭ. Аибашьҩы еиԥш деилаҳәоуп. Лнапаҿы Медуза Горгона (Егида) лхы асахьа зну аԥыргеи аԥсеи. Аиааира Анцәа Ника лсахьа зныз астатуетка кны даарԥшуп. Зевс ихы аҟынтә диит. Анцәахәы дҭыԥҳацқьоуп.

• Афродита – аелын. Киприда; арим. Венера. Агәахәареи аԥшӡареи Рынцәахәы. Фҩык акроносидцәа драҳәшьадууп. Атребутқәа: амаҟа, аҵәа, асаркьа. Аҳәыҳә, агәил, аҽыуардын лас. Лымҩанызацәа ахаритцәеи / аихышәашәареи.

• Гермес – арим. Меркурии, амҩақәеи аныҟәацәеи Рынцәа, Зевс иаашьҭымҭа, анбан аԥхьашьеи, аԥхьаӡашьеи, ахәаахәҭшьеи раԥхьаӡа ауаа идзырҵаз, аҵарадырра Анцәахәы. Иара убас аӷьычцәагьы Нцәахәыс дрыԥхьаӡоит. Атрибутқәа: амҵәыжәҩа змоу асандалеимаақәа, иумбо акәылӡхылԥа амҵәыжәҩа хәыҷқәа змоу, апетаси акадуциеи (алабашьа ҩ-маҭык еилаԥаны асахьа змоу).

• Гефест – арим. Вулкан. Ажьира Анцәа, анапҟазацәеи аџьауси Рынцәахәы. Дцыркьуп. Иԥшәмаԥҳәыс – Афродита. Атребутқәа: арыҭәа, ажьиратә аӷақәа, ауапцәа (ажьиҩы ихылԥа), аҽыуардынлас.

Дионис – аелын. Вакх; арим. Бахус мамзаргьы Бассар. Аӡахәааӡареи, аҩыҟаҵареи, агәырӷьареи Рынцәа. Атеатр Анцәахәы. Атребутқәа: агәыргьын аӡахәа иалхыу аҩы зҭоу аҿа, аҽыуардынлас.

Аӡаҳра Анцәа

• Амфитрита – амшын Анцәа, Посеидон иԥшәма.

• Тритон – Посеидони Амфитритеи рԥа, атритонқәа раб.

Атребут: амыдаӷьцәа – атруба.

• Ахалеи – аӡиасқәа рынцәахәы, ауаҩ Ихаҿсахьа змоу ацә деиԥшуп. Итәыҩақәа Геракыл ихиҵәеит, уи анаҩс уи амарымажара иацәхьахеит.

• Лимнады – аӡиақәеи аӡмахқәеи рӡызланцәа.

• Наиадацәа – аӡиасқәеи, аӡыхьқәеи рӡызланцәа.

• Нереидацәа – амшын аӡызланцәа, Амфитрита лаҳәшьцәа.

• Океанидацәа – Океан иԥҳацәа.

• Аӡиасқәа Рынцәақәа – Океани Тефиды рыҷкәынцәа.

• Тритоны – Посеидони Амфитритеи рылаацәа, Тритон иԥацәа, аҵауларақәа адырраҭаҩцәа.

Аҳауа аҳра Анцәахәқәа

Астатиа хада: Ажәытәӡатәи аеллын мифологиа аԥшақәа.

• Аура – аҳауеи, аԥшаласи рперсонификациа

• Бореи – аҩадатәи аԥшабааԥс ахаҿра

• Зефир – мраҭашәаратәи аԥша бааԥс анцәақәа рдырра аҭара иахаҭароуп ҳәа ирыԥхьаӡон (аурымқәа рҿы аԥша лас, аԥша ҟәанда иахаҭараны иахәаԥшуан)

• Нефела – аԥҭақәа Рынцәахәы

• Нот – аладатәи аԥша

• Евр – мрагыларатәи аԥша

• Еол – аԥшақәа раҳ

Аԥсреи адгьылаҵатәии анцәахәқәа

А. Горельеф х-хаҿык змоу Геката лхаҿсахьа зну. Амармалташь.

• Аид – аԥсцәеи адгьылаҵатәи аҳра Анцәа

• Персефона – Аид иԥшәма, ашәҭқәеи ааԥыни аԥсцәа раҳреи Рынцәа, Деметра лыԥҳа

• Минос – иԥсхьоу раҳра аӡбаҩ

• Радамант – иԥсхьоу раҳра аӡбаҩ

• Геката – алашьцареи, уахынлатәи алаԥшҵашәарақәеи, аџьнышреи, амамыршәагақәа зегьы Рынцәа

• Мелиноиа – аԥсыгагақәа Рынцәахәы, Геката лаацәа иреиуоу, Аид имаҵуҩԥҳәыс.

Зыԥсы ҭынчым адгьыл иқәхаз аԥсцәа дырхылаԥшуеит. Ес уаха аԥсцәа раҳра ааныжьны зыԥсы ҭоу лыршәоит.

Амузақәа

• Каллиопа – аепикатә поезиа амуза

• Клио – ажәытәелы мифологиеи аҭоурыхи рмуза

• Мельпомена – атрагедиа амуза

• Полигимниа – агурӷьаратә гимнқәа рмуза

• Терпсихора - акәашара амуза

• Талиа – иласу апоезиеи акомедиеи рмуза

• Ураниа – астрономиа амуза

• Евтериа – амузыкеи алирикатә поезиеи рмуза

• Ерато – абзиабаратә поезиа амуза

Ациклопцәа (Аблазаҵәқәа)

• Арг – «амацәыс»

• Бронт – «адыд»

• Стероп – «ацырцырра»

•Полифем – Посеидон иԥа, Одиссеи дытәны дызмаз. Полифем аҵыхәтәан идырлашәыз дреиуан.

Гекатонхеирцәа

Урани Геиеи рыхшара:

• Бриареи – амч

• Гиес – амхурсҭа

• Котт – аԥсеибакра

Агигантцәа (Ауаанырҳақәа)

• Агрии

• Алкионеи

• Гратион

• Ипполит

• Клитии

• Мимант

• Паллант

• Полибот

• Порфирион

• Тоон

• Еврит

• Енкелад

• Ефиальт

Олимпиаа мамзаргьы анцәахәқәа ирыхшаз егьырҭ Анцәақәа

• Ника (Викториа – аиааиреи аманшәалареи аспорттә еиндаҭлареи Рынцәахәы

• Гименеи / Гимерос – аҭаацәа алалара Анцәа, Гера лперсонификациа

• Ирида – ацәаҟәа Анцәа, Анцәа рдырраҭаҩ, Гермес Иперсонификациа.

• Фобос – ашәара Анцәахәы, Арес пԥа

• Деимос – аҿаасҭара Анцәахәы, Фобос ицииз иашьа.

• Асклепии – ахәышәтәра Анцәа

• Морфеи – аԥхыӡқәеи хырԥашьа змами, зда ԥсыхәа ыҟам Рынцәахәы

• Алоеи – ирҭәаҭәаз арыц ажәытәтәи Анцәахәы

• Пан – абнақәа Рынцәа, ахьчацәеи, ашәарыцаҩцәеи раҳ. Дионис имҩанызаҩ, Артемида лпресонификациа

• Геба / Иувента – ақәыԥшра Анцәа, Гера лыԥҳа

Иахаҿыркым Анцәахәқәа

Иахаҿыркым Анцәахәқәа – «арацәра» анцәахәқәа. М. Гаспаров игәаанагарала.

• Асатирцәа – бжауаа – бжаџьмақәа, абна аҳцәа

• Анимфацәа – аԥсабара анцәахәқәа

Амамыршәагақәа

Амфисбена
Василиск
Гаприи
Агрифонқәа
Агәылшьапқәа
Атәыҩазаҵәқәа
Аехидна
Акентаврқәа
Ламиа
Ларнентәи агидра
Мантикора
Амедуза
Аминотавр
Немеитәи алым
Орф
Пегас
Пифон
Асатирқәа
Асиренқәа
Стигиитәи алақәа
Стимфалтәи аԥсаа
Сфинкс
Сцилла / Скилла
Тифон
Афениксқәа
Харибда
Ахимера
Ацербер (Кербер)
Емпус иԥсыгага

Афырхацәа (бжанцәақәа, алаԥшхырԥаҩцәа)

Анцәа ихылҵыз аԥсра зқәуи аԥсра зқәу аҳәсақәеи, еиҳа имаҷны аҳәса анцәахәқәеи аԥсра зқәу ахацәеи. Урҭ ишаабац еиԥш амч ҷыда рылоуп, урҭ рнашанамчи рбаҩхатәреи рымчала зҿаҳәатәы ҟалоу иреиуоуп.

Ахилл
Геракл
Одиссеи
Персеи
Тесеи
Иасон
Гектор
Беллерофонт
Орфеи
Пелол
Форонеи
Енеи
Кратос
Орион